W artykule znajdziesz kod rabatowy na badanie Holter EKG
Zakrzepica – co to jest? Objawy, przyczyny i leczenie zakrzepicy
Zakrzepica żylna to schorzenie, które może rozwijać się powoli i niemal niezauważalnie, ale w pewnych przypadkach staje się nagłym zagrożeniem dla zdrowia i życia. Dochodzi do niej, gdy w żyle tworzy się zakrzep – skrzeplina, która utrudnia lub blokuje przepływ krwi. Dowiedz się, jakie są przyczyny i objawy zakrzepicy oraz jak wygląda jej diagnostyka, leczenie i profilaktyka.
Co to jest zakrzepica?
Zakrzepica żylna to schorzenie polegające na powstaniu zakrzepu, czyli skrzepliny, wewnątrz naczynia żylnego. Zwykle dotyczy kończyn dolnych i objawia się bólem oraz obrzękiem – najczęściej po jednej stronie ciała. Szczególnie narażone są osoby starsze oraz te, które przez dłuższy czas pozostają unieruchomione, np. po zabiegach operacyjnych czy urazach.
Zakrzepica może prowadzić do rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, której najpoważniejszym powikłaniem jest zatorowość płucna – stan bezpośrednio zagrażający życiu. Z tego powodu u pacjentów z grupy ryzyka rutynowo stosuje się profilaktykę przeciwzakrzepową, najczęściej w formie zastrzyków.
W przebiegu zakrzepicy może występować także zakrzepowe zapalenie żył, czyli proces zapalny toczący się w żyle, rozwijający się w miejscu, gdzie powstała skrzeplina. Najczęściej dotyczy kończyn dolnych, ale może również pojawić się w innych miejscach – na przykład w żyle wrotnej czy splocie żylnym odbytu.
Skopiuj kod: 6GJ8WBAQ
W zależności od lokalizacji zmienionych naczyń wyróżnia się zakrzepicę żył głębokich oraz zakrzepicę żył powierzchownych. Obie postaci mogą dawać różne objawy i wymagają innego postępowania, ale każda z nich niesie ryzyko powikłań – dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie.
Przyczyny zakrzepicy żylnej
Zakrzepica żylna rozwija się na skutek zaburzeń, które sprzyjają powstawaniu skrzeplin w naczyniach krwionośnych. Można je podzielić na trzy główne grupy.
1. Zaburzenia przepływu krwi
Do spowolnienia lub zatrzymania przepływu krwi dochodzi m.in. u osób:
- w podeszłym wieku,
- unieruchomionych (np. po urazach, operacjach, w okresie hospitalizacji),
- po złamaniach,
- z niewydolnością serca,
- z żylakami kończyn dolnych,
w ciąży, - z otyłością.
Są to sytuacje, w których krążenie żylne jest utrudnione, co sprzyja tworzeniu się zakrzepów.
2. Zaburzenia krzepnięcia krwi
Zakrzepicy sprzyjają także zmiany w składzie krwi, które prowadzą do zwiększonej krzepliwości. Mogą one mieć charakter wrodzony lub nabyty i występować u pacjentów z nadpłytkowością, czerwienicą, chorobami nowotworowymi, zespołem antyfosfolipidowym lub innymi chorobami autoimmunologicznymi.
Zwiększone ryzyko występuje również w stanach związanych ze zmianami hormonalnymi – w ciąży, połogu lub przy stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej.
3. Uszkodzenie ściany naczynia
Do uszkodzenia śródbłonka naczyniowego, czyli wewnętrznej warstwy ściany żyły, może dojść np. wskutek:
- obecności cewnika (wenflonu) w żyle obwodowej,
- przebytego wcześniej epizodu zakrzepicy.
Wszystkie te czynniki – oddzielnie lub w połączeniu – zwiększają ryzyko powstania zakrzepicy żylnej. Dlatego u osób z grupy podwyższonego ryzyka konieczna jest odpowiednia profilaktyka i czujność wobec pierwszych objawów.
Objawy zakrzepicy żylnej
Zakrzepica prowadzi do zaburzenia przepływu krwi w naczyniach żylnych. Choć żyły tworzą rozbudowaną sieć z licznymi połączeniami, krążenie oboczne nie zawsze wystarcza, by wyrównać odpływ krwi z zablokowanego obszaru. Pojawiają się wtedy miejscowe objawy zastoju oraz oznaki stanu zapalnego. Część skrzeplin może się też przemieszczać z krwią i doprowadzić do groźnych powikłań, takich jak zatorowość płucna. Przebieg kliniczny różni się w zależności od tego, czy zakrzepica dotyczy żył powierzchownych, czy głębokich.
Objawy zakrzepicy żył powierzchownych
Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych często dotyczy żylaków kończyn dolnych. Rzadziej rozwija się w przebiegu choroby nowotworowej lub w miejscu założenia wenflonu. Typowe objawy to:
- miejscowy ból i obrzęk,
- zaczerwienienie skóry w przebiegu chorej żyły,
- uczucie stwardnienia – czasem wyczuwa się twardą, pogrubiałą żyłę,
- niedrożność wenflonu, jeśli stan zapalny obejmuje naczynie z cewnikiem.
W przypadku zapalenia bakteryjnego mogą pojawić się również gorączka oraz ropna wydzielina w miejscu zmienionej żyły.
Jeśli zapalenie żył powierzchownych ma charakter nawrotowy, np. u osób z chorobą nowotworową, chorobą Bürgera lub Behçeta, mówimy o tzw. wędrującym zapaleniu żył.
Objawy zakrzepicy żył głębokich
Zakrzepica żył głębokich najczęściej rozwija się w kończynach dolnych, a objawy zależą od lokalizacji skrzepliny. Im wyżej znajduje się zakrzep, tym większe ryzyko powikłań i poważniejszy przebieg. Typowe objawy to:
- jednostronny obrzęk kończyny, zwykle podudzia,
- ból nasilający się podczas chodzenia,
- wzrost temperatury skóry kończyny,
- gorączka.
W ciężkich przypadkach może dojść do obrzęku bolesnego, w którym dochodzi do skurczu wielu naczyń tętniczych jednocześnie. Skutkiem tego może być:
- bladość kończyny, wynikająca ze skurczu naczyń tętniczych,
- zmiana koloru skóry na siny, a przy niedokrwieniu i martwicy nawet czarny odcień.
Zakrzepy z żył głębokich rzadko rozpuszczają się samoistnie. Zdarza się natomiast, że ich fragmenty ulegają oderwaniu i przemieszczają się do naczyń płucnych, powodując zatorowość płucną. Objawy tego powikłania to:
- nagła duszność,
- ból w klatce piersiowej,
- suchy kaszel,
- krwioplucie.
Zatorowość płucna jest stanem nagłym, który w ciężkich przypadkach może prowadzić do zgonu.
Diagnostyka i leczenie zakrzepicy żył powierzchownych
Rozpoznanie zakrzepicy żył powierzchownych opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie medycznym i badaniu fizykalnym. Jeśli zmiany dotyczą żylaków kończyn dolnych, wykonuje się badanie USG dopplerowskie, które pozwala określić lokalizację oraz długość skrzepliny. Gdy istnieje podejrzenie, że stan zapalny został wywołany przez cewnik (np. wenflon), lekarz może zlecić badanie bakteriologiczne końcówki usuniętego wkłucia, czyli tzw. posiew.
Podstawą terapii są leki przeciwkrzepliwe, które hamują rozwój skrzepliny i zmniejszają ryzyko powikłań. Stosuje się m.in.:
- heparyny drobnocząsteczkowe i niefrakcjonowane (w formie zastrzyków podskórnych lub dożylnych),
- fondaparynuks,
- doustne leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna, acenokumarol oraz tzw. nowe doustne antykoagulanty.
Leczenie tabletkami rozrzedzającymi krew (np. warfaryną, acenokumarolem) zawsze wymaga kontroli wskaźnika INR, oznaczanego w badaniu krwi. Ich stosowanie rozpoczyna się dopiero po co najmniej pięciu dniach leczenia heparyną.
Dobór leczenia zależy też od rozległości i przyczyny zakrzepicy:
- przy zakrzepicy krótkiego odcinka żyły leczenie przeciwkrzepliwe nie zawsze jest konieczne – wystarczające może być leczenie miejscowe i przeciwbólowe,
- gdy zmiana obejmuje fragment żyły o długości co najmniej 5 cm, zaleca się podanie heparyny drobnocząsteczkowej przez minimum 4 tygodnie lub zastosowanie tabletek przeciwkrzepliwych przez 45 dni.
W zapaleniu żyły związanym z wkłuciem dożylnym, antybiotykoterapia jest uzależniona od objawów klinicznych i wyniku posiewu.
W czasie terapii niezbędne jest stosowanie opatrunku uciskowego na zmienioną kończynę. Po zakończeniu leczenia może być wskazane noszenie specjalistycznych pończoch lub rajstop uciskowych, których stopień ucisku dobiera się indywidualnie.
Diagnostyka i leczenie zakrzepicy żył głębokich
W diagnostyce zakrzepicy żył głębokich kluczowe znaczenie ma szczegółowy wywiad medyczny i badanie fizykalne. Lekarz zapyta m.in. o przebyte operacje, urazy, okresy unieruchomienia lub inne czynniki ryzyka. Podczas badania może wykonać tzw. próby czynnościowe, polegające np. na ucisku kończyny czy zmianie jej ułożenia, które pozwalają ocenić, czy pojawiają się objawy charakterystyczne dla zakrzepicy. Jednym z objawów może być tzw. objaw Homansa – ból łydki pojawiający się przy odgięciu stopy w kierunku grzbietowym.
Aby wykluczyć lub potwierdzić zakrzepicę, lekarz może zlecić badanie poziomu d-dimerów we krwi – ich podwyższone stężenie może wskazywać na obecność skrzepliny, choć nie jest to wynik jednoznaczny. W rozpoznawaniu zakrzepicy w obrębie żyły udowej lub podkolanowej bardzo pomocne jest badanie ultrasonograficzne, tzw. test uciskowy USG, który pozwala bezpośrednio ocenić drożność żył głębokich.
Leczenie zakrzepicy żył głębokich opiera się na:
- podaniu leków przeciwkrzepliwych,
- stosowaniu opatrunków uciskowych (kompresjoterapia),
- odpoczynku z uniesioną kończyną, aby zmniejszyć obrzęk i poprawić odpływ krwi.
Wybór leku oraz długość terapii zależą od przebiegu choroby i wyników badań. Leczenie może odbywać się:
- w warunkach domowych – jeśli pacjent jest w stabilnym stanie, nie ma ryzyka ciężkich powikłań i ma zapewnioną odpowiednią opiekę,
- w szpitalu – jeśli objawy są nasilone, istnieje wysokie ryzyko powikłań lub pacjent wymaga intensywnego nadzoru.
Celem leczenia jest zatrzymanie rozwoju zakrzepicy, zapobieganie oderwaniu się skrzepliny oraz zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby w przyszłości.
Profilaktyka zakrzepicy żylnej
W zapobieganiu zakrzepicy kluczowe znaczenie ma ruch. Dlatego w szpitalach pacjenci po operacjach czy urazach są uruchamiani tak szybko, jak to możliwe. Jeśli chory nie jest w stanie sam się poruszać, do akcji wkracza fizjoterapeuta, który pomaga w bezpiecznej mobilizacji pacjenta.
Innym sposobem profilaktyki jest noszenie elastycznych pończoch lub podkolanówek uciskowych. Taki ucisk wspomaga krążenie żylne i może zmniejszyć ryzyko powstania skrzeplin zarówno w żyłach głębokich, jak i powierzchownych. Tego typu profilaktykę zaleca się np. przed dłuższymi podróżami samolotem czy osobom obciążonym innymi czynnikami ryzyka.
U niektórych pacjentów z grupy ryzyka wprowadza się profilaktyczne leczenie farmakologiczne – zwykle w formie zastrzyków podskórnych z heparyną drobnocząsteczkową. Tego typu leczenie może trwać jeszcze kilka tygodni po wypisie ze szpitala lub być zastosowane jednorazowo przed lotem czy długą podróżą.
Zastrzyki są podawane w fałd skóry – najczęściej w okolicę brzucha – i są dostępne w gotowych do użycia ampułkostrzykawkach. Wystarczy zachować podstawowe zasady higieny, a sposób podania opisany jest krok po kroku w ulotce leku.
Zakrzepica może dotyczyć zarówno żył powierzchownych, jak i głębokich, a jej objawy – od miejscowego bólu i obrzęku po duszność i ból w klatce piersiowej – nie zawsze są oczywiste. Dlatego tak ważna jest szybka diagnoza i odpowiednie leczenie, które zapobiega groźnym powikłaniom, takim jak zatorowość płucna. Dla osób z grup ryzyka ogromne znaczenie ma profilaktyka: odpowiednia aktywność fizyczna, leczenie chorób współistniejących oraz – w razie potrzeby – stosowanie leków przeciwzakrzepowych. Zakrzepica to poważna choroba, ale dzięki wiedzy i szybkiej reakcji można skutecznie ograniczyć jej konsekwencje.
O autorze
Zespół Holterdodomu.pl
Jesteśmy zespołem ekspertów tworzących HolterDoDomu.pl – platformę, która powstała z pasji do nowoczesnej diagnostyki i zdrowia. Nasze artykuły, porady i analizy opracowujemy wspólnie. Dzięki tej współpracy dostarczamy naszym czytelnikom rzetelne i praktyczne informacje, które pomagają lepiej zrozumieć znaczenie monitorowania zdrowia w domowych warunkach.
