Holter EKG – co to jest, jak działa i na czym polega badaniem holterem?
Do oceny pracy serca potrzeba niejednokrotnie czegoś więcej niż pojedynczego kilkusekundowego badania wykonywanego w gabinecie lekarskim, w ramach którego mierzona jest aktywność elektryczna serca. Niekiedy do postawienia diagnozy konieczne jest całodobowe monitorowanie pracy serca, co umożliwia holter EKG. Wyjaśniamy, co to jest holter EKG, jak się przygotować i jak przebiega badanie oraz jakie choroby pozwala zdiagnozować.
Co to jest holter EKG i jak działa?
Holter EKG to nieinwazyjne urządzenie diagnostyczne, które umożliwia całodobowe lub dłuższe monitorowanie pracy serca. Rejestruje czynność elektryczną mięśnia sercowego, niezależnie od tego, czy wykonujesz codzienne czynności, czy śpisz. Badanie to umożliwia wychwycenie incydentów i zaburzeń rytmu serca, których nie jest w stanie wyłapać tradycyjne badanie EKG, pozwalając na kompleksową ocenę pracy narządu.
Badaniem holterem EKG wykonuje się przede wszystkim u pacjentów kardiologicznych (np. po przebytym zawale mięśnia sercowego) lub u osób zgłaszających objawy sugerujące problemy z sercem, np. kołatanie serca, kłucie, omdlenia czy ból zamostkowy. Jednak badania holterem EKG wykonuje się także profilaktycznie – holter pomaga wykryć m.in. migotanie przedsionków, które jest groźną arytmią powodującą 20% udarów niedokrwiennych w Polsce. Arytmia jest istotna społecznie, ponieważ choruje na nią około 600 tys. Polaków – a badanie potrafi wykryć arytmię, zanim dojdzie do udaru.
Z czego składa się holter EKG? Konstrukcja urządzenia składa się z dwóch podstawowych elementów. Są to:
- elektrody – umieszczane na ciele pacjenta (głównie na klatce piersiowej i/lub w jej obrębie), podobnie jak w standardowym EKG. Liczba elektrod może wynosić:
- 4-5 w przypadku 3-odprowadzeniowego holtera EKG (stosowany najczęściej, wykorzystywany w podstawowej diagnostyce zaburzeń rytmu serca, takich jak arytmia, tachykardia, bradykardia, oraz przy poszukiwaniu przyczyn objawów nierównego bicia serca, bólu w klatce piersiowej i innych);
- 10 w przypadku 12-odprowadzeniowego (kanałowego) holtera EKG (rozszerzona wersja, zbliżona do spoczynkowego EKG. Tego rodzaju urządzenie wykorzystuje się m.in. przed badaniem elektrofizjologicznym lub ablacją arytmii);
- rejestrator – małe przenośne urządzenie o przeciętnej wadze około 100 g, które zapisuje sygnały elektryczne generowane przez serce i zbierane przez elektrody. Warto jednak podkreślić, że wykorzystywane przez nas holtery EKG ważą jedynie 18 g!
Należy zaznaczyć, że powyższe informacje dotyczą wyłącznie holtera EKG, który rejestruje czynność elektryczną serca i pozwala wykryć nieprawidłowości w zakresie przewodzenia impulsów elektrycznych. W diagnostyce wykorzystuje się także holtery ciśnieniowe, które monitorują ciśnienie krwi, wykonując pomiary co 15 minut w ciągu dnia i co 30 w porze nocnej.
Na czym polega i jak wygląda badanie holterem EKG?
Badanie holterem EKG polega na całodobowym (lub dłuższym) monitorowaniu pracy serca pacjenta w jego codziennych warunkach. Najczęściej trwa 24 godziny, choć w zależności od zaleceń lekarza czas badania może wynosić 48 lub 72 godziny, a nawet cały tydzień. Badanie jest bezbolesne, nieinwazyjne i w odróżnieniu od EKG spoczynkowego – nie wymaga osobistego stawienia się w gabinecie lekarskim.
Jak wygląda badanie za pomocą holtera EKG krok po kroku?
- Założenie elektrod, które umieszcza się w określonych miejscach na klatce piersiowej. Elektrody zbierają impulsy elektryczne serca i przekazują je do urządzenia rejestrującego.
- Przymocowanie urządzenia np. do paska. Dobrze założony holter nie ogranicza codziennych aktywności, a wszystkie kable od elektrod są zebrane we wspólną wtyczkę.
- Włączenie urządzenia. W trakcie pracy holtera należy kontrolować co jakiś czas jego stan, zwracając uwagę na kolor diody (zielona lub czerwona) i wydawane sygnały dźwiękowe.
Jak przygotować się do badania holterem EKG?
Nie istnieją szczególne wymagania dotyczące przygotowania do badania holterem EKG. Warto jednak zwrócić uwagę na kilka aspektów, takich jak:
- higiena osobista – przed przyklejeniem elektrod pacjent powinien wziąć prysznic lub kąpiel. Holter EKG nie jest urządzeniem wodoodpornym, dlatego po włączeniu urządzenia należy wstrzymać się od wymienionych czynności. Dozwoloną formą mycia jest stosowanie mokrych chusteczek, jednak bez odłączania urządzenia i odklejania elektrod. Wyjątek to monitorowanie pracy serca przy pomocy holtera EKG przez 48, 72 godziny lub dłużej, kiedy na kilka minut można odłączyć urządzenie i umyć ciało;
- owłosienie na klatce piersiowej – miejsca, w których mają być przyklejone elektrody, powinny być pozbawione owłosienia, co ułatwia ich przyklejanie, zapewnia trwałe przyleganie do skóry i eliminuje problem bolesnego odklejania;
- rezygnacja ze stosowania kosmetyków – skóra powinna być czysta, sucha i wolna od kremów, które mogą osłabić adhezję (przyleganie);
- luźny ubiór – odzież, w tym biustonosze, nie powinny naruszać elektrod ani powodować ryzyka ich odklejenia;
- sen – na czas snu przygotuj piżamę, która przylega do ciała, a przed zaśnięciem urządzenie połóż blisko ciała, aby nie tworzyć napięcia kabli. Co ważne, podczas badania holterem EKG można spać na brzuchu. Jeśli natomiast dojdzie do odklejenia elektrody, niezwłocznie przyklej w jej miejsce zapasową.
W trakcie badania holterem EKG ważne jest również zapisywanie objawów, które mogą pojawić się w ciągu dnia, takich jak zadyszka, uczucie kołatania serca, ból w klatce piersiowej czy zawroty głowy. Istotne jest też notowanie godziny zasypiania i pobudki. Pacjent może zapisywać wszystkie informacje w specjalnym dzienniczku aktywności wraz z datą i godziną wystąpienia, a także opisem sytuacji, której towarzyszyło wystąpienie określonego symptomu.
Jakie choroby wykrywa holter EKG? Wskazania do badania
Badanie holterem EKG może zostać zlecone zarówno profilaktycznie, jak i w ramach diagnostyki. Jest ono szczególnie przydatne u pacjentów z podejrzeniem zaburzeń rytmu serca, które mogą być trudne do uchwycenia w standardowym badaniu EKG.
Wskazania profilaktyczne do wykonania badania EKG metodą Holtera, w tym w ramach profilaktyki wtórnej, to:
- występowanie rodzinnych chorób serca, w których występują zaburzenia rytmu serca;
- ocena skuteczności leczenia przeciwarytmiczego z użyciem leków;
- ocena skuteczności zabiegów, np. ablacji czy wszczepienia rozrusznika serca lub kardiowertera;
- ocena pracy serca u młodych sportowców.
Wykonanie badania może zostać zalecone także w przypadku wystąpienia objawów, które mogą sugerować zaburzenia pracy serca lub niedokrwienie mięśnia sercowego, takich jak:
- kołatanie serca, uczucie nierównego bicia serca;
- bóle w klatce piersiowej, w tym bóle zamostkowe i kłucie w sercu;
- uczucie duszności;
- zawroty głowy i omdlenia o etiologii arytmicznej;
- zmniejszona tolerancja wysiłku fizycznego.
Holterowskie badanie EKG może być też obowiązkowym lub uzupełniającym badaniem w diagnostyce niektórych chorób, w których istnieje konieczność monitorowania pracy serca przez wiele godzin. Są to przykładowo:
- choroba niedokrwienna serca (np. choroba wieńcowa, w tym jej niestabilna postać, dławica naczynioskurczowa);
- zaburzenia rytmu serca (arytmie nadkomorowe, migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków, arytmie komorowe, tachykardia, bradykardia, zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego);
- niewydolność serca z obniżoną frakcją wyrzutową lewej komory;
- wrodzone wady serca, takie jak tetralogia Fallota, zespół Marfana;
- kardiomiopatia przerostowa;
- nieme niedokrwienie (np. u pacjentów z cukrzycą, gdzie neuropatia cukrzycowa może maskować ból związany z niedokrwieniem);
- migotanie przedsionków, które może być związane z niedokrwiennym udarem mózgu;
- zapalenie mięśnia sercowego;
- udar niedokrwienny mózgu (w poszukiwaniu przyczyn jego wystąpienia, gdzie jedną z potencjalnych przyczyn jest migotanie przedsionków).
Zatem co może wykazać holter EKG? Pozwala zidentyfikować potencjalne przyczyny objawów kardiologicznych i pozasercowych, a ponadto pomaga w diagnostyce podstawowej i uzupełniającej chorób serca.
Jakie mogą być inne wskazania do wykonania badania Holter EKG?
Z badania holterem EKG mogą skorzystać również osoby uprawiające sport zawodowo lub amatorsko. W ich przypadku dochodzi do zmian adaptacyjnych serca – tzw. serca sportowca. Może ono potencjalnie zwiększać ryzyko nagłej śmierci sercowej, szczególnie w przypadku współistniejącej kardiomiopatii.
Holter EKG może także zostać zalecony kobietom w ciąży i karmiącym piersią narażonym na kardiomiopatię połogową (okołoporodową), której mogą towarzyszyć zaburzenia rytmu serca. Holter może też zostać zlecony w celu oceny skuteczności leczenia farmakologicznego – czyli weryfikacji, czy leki przepisane na zdiagnozowaną chorobę serca działają prawidłowo.
Badanie holterem EKG może zostać zlecone przez lekarza rodzinnego, internistę lub kardiologa, ale można je wykonać również bez skierowania.
Przeciwwskazania do badania holterem EKG
Badanie Holterem EKG jest bezpieczne, nieinwazyjne i proste. Nie ma wielu przeciwwskazań do jego wykonania. Jedynym względnym przeciwwskazaniem mogą być aktywne choroby skóry w obrębie klatki piersiowej – w miejscach, gdzie przykleja się elektrody. W przypadku zmian skórnych, takich jak infekcje, rany, oparzenia, alergiczne zapalenie skóry czy podrażnienia, mogą wystąpić trudności w prawidłowym przyleganiu elektrod, uczucie dyskomfortu lub ryzyko pogorszenia stanu skóry. W takim przypadku jednak lekarz może zdecydować o innej lokalizacji elektrod.
Dodatkowo warto wziąć pod uwagę fakt, że z badań z użyciem holtera EKG korzystają przede wszystkim osoby dorosłe. W związku z tym większość urządzeń nie jest przeznaczona dla osób poniżej 18. roku życia. Jeśli jednak istnieje konieczność wykonania badania u osób młodszych, stosuje się specjalny holter dla dzieci, który jest rekomendowany powyżej 2. roku życia.
Najczęściej zadawane pytania o holter EKG
Pacjenci, którzy chcą lub muszą wykonać badanie holterem EKG, często mają pytania związane z praktycznym użytkowaniem urządzenia. Poniżej odpowiadamy na te najczęściej zadawane i rozwiewamy pojawiające się wątpliwości.
Czy holter wykryje nerwicę?
Nerwica jest chorobą psychiczną, w której badania kardiologiczne, takie jak holter EKG czy EKG spoczynkowe, zazwyczaj nie wykazują żadnych patologii (nieprawidłowości w funkcjonowaniu serca). Nerwica serca, znana jako kardioneuroza, jest efektem nadmiernego pobudzenia układu nerwowego, co przekłada się na pracę serca i odczuwanie subiektywnych objawów, takich jak kołatanie serca. W takim przypadku pacjent odczuwający kołatanie serca, otrzymuje wynik bez istotnych odchyleń od normy, co pozwala mu zobiektywizować odczuwane objawy.
Po czym poznać, że holter EKG działa prawidłowo?
EKG metodą Holtera to badanie nieinwazyjne, jednak wymaga prawidłowego posługiwania się urządzeniem. Właściwe monitorowanie jest sygnalizowane przez rejestrator najczęściej migającą i zieloną diodą. Sygnały dźwiękowe pojawiające się podczas badania mogą być związane np. z odczepieniem się elektrody lub wyczerpującą się baterią. Należy też zaznaczyć, że podczas badania holterem EKG należy unikać samodzielnego manipulowania urządzeniem, aby nie zakłócić rejestracji i uzyskać wiarygodne wyniki.
Czy holter wydaje dźwięki?
Tak, holter EKG może wydawać dźwięki – przykładowo przy uruchomieniu urządzenia może pojawić się długi sygnał. Dźwięki oraz kolorowa dioda informują o stanie urządzenia np. o rozpoczęciu pomiaru, a także potencjalnych błędach lub stanie wyczerpania baterii.
Co to znaczy jak holter piszczy?
Holter EKG sygnalizuje dźwiękiem np. konieczność poprawienia zamocowania elektrody lub podłączenia kabla. W zależności od modelu urządzenia sygnały dźwiękowe mogą się różnić, przyjmując formę kilku krótkich dźwięków przechodzących w jeden dłuższy.
Czy przy holterze można nosić stanik?
Należy pamiętać, że elektrody mają warstwę samoprzylepną, która mocuje je do skóry. Sztywny stanik może powodować ich odklejanie, co utrudnia lub uniemożliwia prawidłowy pomiar. Dlatego podczas badania holterem EKG warto wybrać stanik, który nie będzie przeszkadzał w przyleganiu elektrod do skóry. Wiele pacjentek decyduje się w czasie badania na miękkie staniki lub biustonosze sportowe bez usztywnień (fiszbin).
Jakie baterie do holtera są odpowiednie?
Do holtera EKG używa się najczęściej baterii AA. Zależnie od modelu, producenta i rodzaju holtera EKG niekiedy wykorzystuje się też baterie alkaliczne, akumulatory Ni-MH lub Li-Fe – zwłaszcza przy długich pomiarach. Jednak większość naszych urządzeń ma wbudowany akumulator, dlatego zamawiając holter do domu na naszej stronie, nie musisz martwić się dopasowaniem baterii.
Jak założyć holter EKG?
Założenie holtera EKG obejmuje 3 proste kroki:
- przyklejenie elektrod – na wcześniej przygotowaną skórę przyklej elektrody w wyznaczonych miejscach na klatce piersiowej i pod obojczykiem;
- podłączenie przewodów – podłącz przewody do elektrod i zabezpiecz je, przypinając do ubrania;
- podłączenie rejestratora – przewody od elektrod łączą się z małym urządzeniem rejestrującym, które można nosić na pasku lub w etui.
Prawidłowe założenie elektrod jest kluczowe dla uzyskania prawidłowych i wiarygodnych wyników badania.
Jak samemu zdjąć holter EKG?
Aby zdjąć holter EKG, wyłącz urządzenie, odłącz przewody od elektrod, a następnie delikatnie odklej elektrody ze skóry.
Czy na holter EKG trzeba mieć skierowanie?
W przypadku badania holterowskiego wykonywanego bez dofinansowania ze strony NFZ nie trzeba mieć skierowania.
Ile kosztuje badanie holterem EKG?
Koszt badania holterem EKG jest zależny od:
- rodzaju urządzenia (3- lub 12-odprowadzeniowy),
- długości badania (24, 48, 72 godziny czy 7 dni),
- czasu oczekiwania na wyniki.
Aktualny koszt badania holterem EKG możesz sprawdzić na stronie: Zamów badanie.
Ile czeka się na wynik badania holterem EKG?
Interpretacja i opis wyniku są przygotowywane przez lekarza kardiologa. Na wynik zwykle oczekuje się do 2-3 dni roboczych, ale możliwe jest też otrzymanie wyników w ciągu 24 godzin.
Bibliografia:
- Ciąża a choroby przewlekłe. Red. Olesińska, Marzena; Teliga-Czajkowska, Justyna. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2023, 964 s. ISBN 978-83-01-23201-6, doi: https://doi.org/10.53271/2023.088
- Diagnostyka kardiologiczna w praktyce. Red. Główczyńska, Renata. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019, 362 s. ISBN 978-83-200-5922-9
- Kardiologia w gabinecie lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Red. Lesiak, Maciej; Migaj, Ewa Straburzyńska. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018, 507 s. ISBN 978-83-200-5626-6
- Kurpesa M., Przydatność monitorowania EKG metodą Holtera do oceny ryzyka pacjentów z chorobami układu krążenia, Choroby Serca i Naczyń 2005; 2(3): 149-156.
- Nowoczesna rehabilitacja kardiologiczna. Red. Smolis-Bąk, Edyta; Dąbrowski, Rafał. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2023, 410 s. ISBN 978-83-01-22998-6, doi: https://doi.org/10.53271/2023.012
- Olszanecka A, Holter EKG – interpretacja wyniku w obrazach klinicznych, Via Medica, 2022, tom 8, nr 2, 89-103