Przewlekła niewydolność żylna – jak się objawia? Przyczyny i leczenie

Przewlekła niewydolność żylna to jedna z najczęstszych chorób układu żylnego, która może znacząco obniżać komfort życia i prowadzić do poważnych powikłań. Objawia się m.in. żylakami, obrzękami czy zmianami skórnymi, a nieleczona grozi owrzodzeniami czy zakrzepicą. Dowiedz się, jak rozpoznać pierwsze symptomy, jakie są przyczyny choroby oraz jakie metody leczenia stosuje się obecnie. Sprawdź, jak możesz zadbać o swoje żyły i kiedy należy zgłosić się do specjalisty.

Czym jest przewlekła niewydolność żylna?

Przewlekła niewydolność żylna (PNŻ) to schorzenie, które dotyczy nawet 40–60% kobiet i 15–30% mężczyzn. Polega ono na zaburzeniu prawidłowego odpływu krwi z kończyn dolnych w kierunku serca.

U zdrowej osoby transport krwi wbrew sile grawitacji jest możliwy dzięki kilku mechanizmom. Należą do nich zastawki żylne, które zapobiegają cofaniu się krwi, napięcie ścian naczyń oraz tzw. pompa mięśniowa, czyli skurcze mięśni – przede wszystkim łydek – wspomagające przepływ krwi.

W przewlekłej niewydolności żylnej mechanizmy te ulegają osłabieniu. Dochodzi do refluksu, czyli cofania się krwi, zastoju w żyłach, wzrostu ciśnienia żylnego i stopniowego poszerzania naczyń. Uszkodzona ściana żylna traci swoją elastyczność, co sprzyja dalszemu pogłębianiu się zaburzeń. W zaawansowanych przypadkach może dojść także do niedrożności żył spowodowanej powstawaniem zakrzepów.

Skopiuj kod: 6GJ8WBAQ

Nieprawidłowości mogą dotyczyć zarówno żył powierzchownych, jak i głębokich, a także tzw. perforatorów – naczyń łączących oba te układy. Co istotne, zakrzepy mogą być zarówno konsekwencją przewlekłej niewydolności żylnej, jak i jej pierwotną przyczyną.

Objawy przewlekłej niewydolności żylnej

Przewlekła niewydolność żylna rozwija się stopniowo, a obraz kliniczny zależy od czasu trwania choroby, rodzaju uszkodzonych naczyń i nasilenia zaburzeń w odpływie krwi. Początkowo dolegliwości mogą być mało charakterystyczne, z czasem jednak stają się coraz bardziej uciążliwe i widoczne.

Do najbardziej typowych objawów należą:

• żylaki – na początku w postaci drobnych teleangiektazji („pajączków”) lub żył siateczkowatych przypominających sieć. W bardziej zaawansowanym stadium przybierają formę poszerzonych, miękkich uwypukleń, zwykle w pachwinie, na udzie, łydce czy w okolicy kostki,
• obrzęki – początkowo pojawiają się powyżej kostek, ustępują po nocnym odpoczynku i nasilają się w ciągu dnia. W miarę postępu choroby obejmują coraz większy obszar i mogą utrzymywać się mimo odpoczynku,
• zmiany skórne – przebarwienia w okolicy kostek, twardnienie i ścieńczenie skóry, a także zanik tkanki podskórnej. W bardziej zaawansowanym etapie mogą powstawać twarde, włókniste obszary szczególnie podatne na uszkodzenia,
• wyprysk zastoinowy – rumieniowo-złuszczające zmiany skórne z towarzyszącym świądem,
• owrzodzenia żylne – przewlekłe, trudno gojące się rany, zwykle nad kostką przyśrodkową, które często nawracają.

Pacjenci z przewlekłą niewydolnością żylną często zgłaszają także:

• uczucie ciężkości i rozpierania nóg,
• pieczenie, kłucie, nadwrażliwość na dotyk,
• bolesne skurcze mięśni łydek, szczególnie w nocy lub podczas upałów,
• zespół niespokojnych nóg (RLS) – mrowienie, drętwienie i przymus poruszania nogami, nasilający się podczas wieczornego odpoczynku.

Do określenia stopnia przewlekłej niewydolności żylnej stosuje się skalę CEAP (Clinical, Etiology, Anatomy, Pathophysiology). Uwzględnia ona zarówno objawy kliniczne, jak i czynniki etiologiczne, anatomiczne oraz mechanizmy prowadzące do choroby, takie jak refluks czy niedrożność żylna.

Przyczyny przewlekłej niewydolności żylnej

Rozwój przewlekłej niewydolności żylnej jest związany przede wszystkim z zaburzeniami odpływu krwi w naczyniach kończyn dolnych. Choroba często stanowi konsekwencję wcześniejszych schorzeń żylnych, a jej przebieg zależy od wielu czynników ryzyka.

Najczęstsze przyczyny obejmują:

• refluks żylny – cofanie się krwi w żyłach głębokich, zwykle jako następstwo przebytej zakrzepicy żył głębokich,
• niedrożność żył głębokich – także po epizodach zakrzepicy,
• zaawansowane i nieleczone żylaki,
• inne, rzadsze schorzenia, m.in. ucisk na żyły biodrowe (zespół May-Thurnera) czy wrodzony brak zastawek żylnych.

Na zwiększone ryzyko zachorowania wpływają m.in.:

• wiek – częstość występowania rośnie wraz z upływem lat,
• płeć żeńska,
• predyspozycje genetyczne,
• ciąża i każda kolejna ciąża,
• otyłość,
• praca wymagająca długotrwałego stania, siedzenia lub podnoszenia ciężarów,
• przewlekłe zaparcia,
• płaskostopie,
• stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
• wysoki wzrost,
• choroby współistniejące, takie jak cukrzyca, nadciśnienie czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Mimo że nie zawsze udaje się wskazać jedną bezpośrednią przyczynę choroby, duże znaczenie mają czynniki dziedziczne. Genetycznie uwarunkowana budowa i przebieg naczyń żylnych odgrywają istotną rolę w rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej i mogą tłumaczyć rodzinne występowanie tego schorzenia.

Czym różni się przewlekła niewydolność żylna od zakrzepicy?

Przewlekła niewydolność żylna i zakrzepica to dwa różne schorzenia układu żylnego, które jednak mogą być ze sobą powiązane. Niewydolność żylna rozwija się wskutek osłabienia mechanizmów odpowiedzialnych za prawidłowy odpływ krwi, natomiast zakrzepica polega na powstawaniu skrzeplin w świetle żył, co prowadzi do ich częściowego lub całkowitego zamknięcia.

W przypadku przewlekłej niewydolności żylnej zastój krwi, zaburzenia jej przepływu i obecność żylaków zwiększają ryzyko tworzenia się zakrzepów. Mogą one powstawać zarówno w żyłach powierzchownych, jak i głębokich, a ich obecność może prowadzić do:

• zakrzepicy żył głębokich,
• zakrzepowego zapalenia żył,
• zatorowości płucnej, będącej jednym z najgroźniejszych powikłań.

Dodatkowym ryzykiem związanym z przewlekłą niewydolnością żylną jest krwawienie z żylaka. Nawet niewielki uraz może spowodować obfity krwotok, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.

Diagnostyka przewlekłej niewydolności żylnej

Podstawą rozpoznania przewlekłej niewydolności żylnej jest dokładne badanie obrazowe układu żylnego. Najczęściej stosuje się ultrasonografię dopplerowską (USG duplex Doppler), która pozwala ocenić zarówno budowę naczyń, jak i przepływ krwi. Dzięki temu można stwierdzić obecność zakrzepicy, ocenić wydolność zastawek żylnych oraz określić stopień niedrożności żył.

Badanie wykonywane jest w różnych pozycjach – żyły powierzchowne ocenia się w pozycji stojącej, a żyły głębokie zarówno w leżącej, jak i stojącej. Uzyskane informacje umożliwiają lekarzowi nie tylko postawienie diagnozy, lecz także zaplanowanie ewentualnego leczenia zabiegowego oraz monitorowanie postępów terapii.

Do oceny zaawansowania przewlekłej niewydolności żylnej wykorzystuje się także skalę CEAP (Clinical, Etiology, Anatomy, Pathophysiology). Uwzględnia ona obraz kliniczny, przyczyny choroby, lokalizację zmian oraz mechanizm patofizjologiczny. Na tej podstawie lekarz może precyzyjnie określić stopień schorzenia i dobrać odpowiednią strategię postępowania.

Na czym polega leczenie przewlekłej niewydolności żylnej?

Terapia przewlekłej niewydolności żylnej jest złożona i dobierana indywidualnie – zależy od stopnia zaawansowania choroby, obecności powikłań i potrzeb pacjenta. Obejmuje zarówno postępowanie zachowawcze, jak i metody zabiegowe.

Zmiana stylu życia

Podstawą leczenia jest modyfikacja codziennych nawyków. Pacjentom zaleca się:

• zwiększenie aktywności fizycznej (spacery, pływanie, jazda na rowerze),
• unikanie długiego siedzenia i stania, a w pracy przy biurku – robienie przerw na ruch,
• ćwiczenia poprawiające krążenie w kończynach, np. wspięcia na palce, prostowanie i zginanie stóp,
• unikanie wysokich temperatur (gorące kąpiele, sauna),
• stosowanie diety redukującej nadwagę i zapobiegającej zaparciom (produkty bogate w błonnik, witaminę C i rutynę),
• noszenie wygodnej odzieży i obuwia – unikanie zbyt obcisłych ubrań, skarpet z mocnymi ściągaczami czy butów na wysokim obcasie,
• w przypadku płaskostopia – stosowanie wkładek ortopedycznych.

Leczenie uciskowe

Kompresoterapia to jedna z podstawowych metod zachowawczych. Polega na stosowaniu specjalnych pończoch lub rajstop uciskowych, w których nacisk jest największy w okolicy kostki i stopniowo maleje ku górze. Dzięki temu wspomagany jest powrót krwi do serca, a obrzęki zostają zmniejszone. Skuteczność tej metody zależy od prawidłowego doboru rozmiaru i stopnia ucisku.

Leczenie farmakologiczne

W terapii stosuje się leki poprawiające funkcjonowanie naczyń żylnych i zmniejszające objawy:

• preparaty roślinne, takie jak diosmina, hesperydyna, rutozyd, escyna czy kwercetyna,
• leki syntetyczne, m.in. dobezylan wapniowy, trybenozyd,
• pentoksyfilinę – poprawiającą przepływ krwi i zmniejszającą agregację płytek,
• sulodeksyd – wykazujący działanie przeciwzakrzepowe.

Leczenie zabiegowe

Metody inwazyjne stosuje się, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów lub ze wskazań estetycznych. Należą do nich m.in.:

• endovenous laser treatment (EVLT) – wewnątrzżylna termoablacja laserowa,
• termoablacja falami radiowymi,
• skleroterapia – zamknięcie naczynia poprzez wstrzyknięcie środka chemicznego w formie płynu lub piany,
• flebektomia – usuwanie drobnych żylaków przez niewielkie nacięcia,
• stripping – klasyczna metoda chirurgiczna usunięcia żyły odpiszczelowej.

W przypadku niewydolności żył głębokich wykonuje się inne zabiegi, m.in. walwuloplastykę (poszerzanie naczyń balonem), implantację stentów czy rekonstrukcję zastawek żylnych.

Żadna z metod nie eliminuje całkowicie ryzyka nawrotu. Szacuje się, że mogą one wystąpić u 30-50% pacjentów. Dlatego tak duże znaczenie ma kontynuacja leczenia zachowawczego, regularna kontrola i przestrzeganie zaleceń dotyczących stylu życia.

Przewlekła niewydolność żylna to przewlekły problem zdrowotny, którego nie można bagatelizować. Objawy takie jak obrzęki, żylaki czy uczucie ciężkości nóg wymagają obserwacji i wczesnej konsultacji lekarskiej. Dzięki nowoczesnej diagnostyce możliwe jest dokładne określenie stopnia choroby i dobranie skutecznej terapii – od zmian stylu życia, przez farmakoterapię i kompresoterapię, aż po metody zabiegowe. Wczesne podjęcie działań pozwala nie tylko zmniejszyć dolegliwości, lecz także zapobiega rozwojowi groźnych powikłań.

Najczęstsze pytania o przewlekłą niewydolność żylną

Przewlekła niewydolność żylna to schorzenie, które dotyczy dużej części populacji i wiąże się z uciążliwymi objawami oraz ryzykiem powikłań. Oto odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania.

Jakie są pierwsze objawy przewlekłej niewydolności żylnej?

Pierwsze symptomy to uczucie ciężkości nóg, obrzęki wokół kostek, pajączki naczyniowe oraz bolesne skurcze łydek. Z czasem mogą pojawiać się żylaki i zmiany skórne.

Czy przewlekła niewydolność żylna to to samo co zakrzepica?

Nie. Przewlekła niewydolność żylna wynika z osłabienia mechanizmów odprowadzania krwi, a zakrzepica polega na tworzeniu się skrzeplin blokujących światło żyły. Oba schorzenia mogą się jednak ze sobą wiązać.

Jakie mogą być powikłania nieleczonej niewydolności żylnej?

Brak leczenia prowadzi do narastania objawów i groźnych powikłań, takich jak owrzodzenia żylne, zakrzepica żył głębokich, zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych czy zatorowość płucna. Ryzykiem jest również krwawienie z żylaków, które może być bardzo obfite.

Kto jest najbardziej narażony na rozwój choroby?

Częściej chorują kobiety, osoby starsze, a także pacjenci z obciążeniami rodzinnymi. Ryzyko rośnie w ciąży, przy nadwadze i otyłości, a także u osób wykonujących pracę wymagającą długiego stania lub siedzenia. Niekorzystnie wpływają też brak aktywności fizycznej, palenie papierosów i przewlekłe zaparcia.

Jak diagnozuje się przewlekłą niewydolność żylną?

Podstawowym badaniem jest USG dopplerowskie, które pozwala ocenić przepływ krwi i wydolność zastawek. Dodatkowo stosuje się klasyfikację CEAP, która opisuje stopień zaawansowania choroby. Na tej podstawie lekarz dobiera najodpowiedniejsze leczenie.

Jak leczy się przewlekłą niewydolność żylną?

Leczenie obejmuje zmianę stylu życia, stosowanie kompresoterapii i leków poprawiających krążenie. W bardziej zaawansowanych przypadkach wykonuje się zabiegi, takie jak laseroterapia czy skleroterapia.