Jak interpretować artefakty w zapisie holtera – poradnik dla pacjenta

Badanie za pomocą holtera EKG daje możliwość monitorowania pracy serca przez cały dzień (lub dłużej), co pozwala lekarzom wykryć zaburzenia rytmu serca niewidoczne w standardowym, krótkim zapisie EKG wykonywanym w gabinecie. Jednak zapis ten nie jest wolny od zakłóceń zwanych artefaktami — mogą one utrudniać diagnostykę lub powodować błędną interpretację wyniku.

Co to są artefakty w zapisie holtera?

Mianem artefaktów określa się zakłócenia lub sygnały pojawiające się w zapisie EKG , które nie odzwierciedlają rzeczywistej aktywności elektrycznej serca, lecz są wynikiem wprowadzenia czynników zewnętrznych lub błędów technicznych. Innymi słowy — to „szum”, który może zniekształcić zapis i wprowadzić w błąd przy analizie. W kontekście badania holterem EKG artefakty są szczególnie ważne, bo rejestracja trwa długo i odbywa się w warunkach codziennych aktywności, a to z kolei znacznie zwiększa ryzyko zakłóceń [1].

W opisach wyników często spotyka się sformułowanie „liczne artefakty”, które oznacza, że w przesłanym zapisie pojawia się znaczący odsetek zakłóceń uniemożliwiających jednoznaczną interpretację danych. 

Rodzaje artefaktów w EKG i holterze

Istnieje kilka rodzajów artefaktów, co w głównej mierze uzależnione jest od ich pochodzenia. Poniżej opisano najczęstsze z nich wraz z wyjaśnieniem mechanizmów i przykładowymi sytuacjami. Ta wiedza pomoże lepiej zrozumieć, jak odczytać wyniki EKG.

Skopiuj kod: 6GJ8WBAQ

Artefakty ruchowe

Jest to bez wątpienia najczęstszy typ artefaktów w zapisie holtera EKG. Pojawiają się podczas przemieszczania się, zmieniania pozycji ciała, podnoszenia kończyn, wchodzenia po schodach itd. Wówczas przesunięciu mogą ulec elektrody, które pociągają za sobą przewody (jeżeli pacjent korzysta z holtera EKG z przewodami). W zapisie mogą to być nieregularne fale, nagłe „szarpnięcia”, a także fragmenty zapisu o nietypowej amplitudzie [1]. Problem ten jest znacznie mniej widoczny w przypadku bezprzewodowych holterów EKG. 

Artefakty związane z elektrodami / przewodami

Artefakty te pojawiają się w zapisie EKG, gdy elektroda słabo przylega do skóry, jest częściowo oderwana, przemieszcza się, kabel jest zagięty, przewód dotyka ubrania lub metalowych części. W efekcie sygnał może zanikać, pojawiają się przerwy lub skoki w linii podstawowej [1,2].

Zdarza się, że nieprawidłowe przyleganie elektrody generuje artefakty bardzo podobne do tych spowodowanych skurczami mięśniowymi, co utrudnia interpretację. 

Artefakty elektryczne (zakłócenia zewnętrzne)

Ten typ artefaktów pochodzi z zewnętrznych źródeł pola elektrycznego — np. pobliskich urządzeń elektrycznych, linii zasilających, komputera, telefonu, transformatorów, instalacji elektrycznej budynku itp. W zapisie mogą ujawnić się jako sinusoidalne zakłócenia (szum 50/60 Hz), a także przesunięcia linii izoelektrycznej [3].

Nowoczesne techniki filtracji służą do eliminacji zakłóceń sieciowych bez zniekształcenia fali EKG [3]. 

Artefakty mięśniowe

Podczas mówienia, kaszlu, czy też chodzenia dochodzi do napinania właściwych mięśni klatki piersiowej i pleców. Takie napięcie może generować zakłócenia w postaci sygnałów o wysokiej częstotliwości, które zostają niejako wplecione w zapis EKG. Często pojawiają się jako drobne, nieregularne fluktuacje i szumy [1].

Wpływ artefaktów na interpretację badania

Artefakty w zapisie holtera EKG mogą mieć niebagatelny wpływ na jakość analizy i ostateczne wnioski. Kluczowymi zagrożeniami są:

• błędne rozpoznanie arytmii – fragment ruchowy może wyglądać jak dodatkowe pobudzenie lub tachykardia;
• maskowanie prawdziwych zaburzeń rytmu – zwłaszcza jeśli w zapisie dominują zakłócenia, wówczas pojedyncze, istotne epizody (np. pauzy, bloki lub skurcze komorowe) mogą zostać przeoczone;
• błędne obliczenie parametrów – średnie tętno, odchylenie standardowe, zmienność rytmu (HRV) to wskaźniki wrażliwe na zakłócenia, mogące być zawyżone lub zaniżone w  towarzystwie artefaktów;
• nieczytelne fragmenty zapisu – część zapisu może być nierozpoznawalna i „odcięta” przez system analityczny lub lekarza [1,2].

W przypadku pojawienia się wątpliwości diagnostycznych może istnieć konieczność powtórzenia badania, co znacznie wydłuża proces rozpoznania chorób sercowo-naczyniowych, generuje dodatkowe koszty i wiąże się ze stresem dla pacjenta. 

Jak zminimalizować artefakty podczas badania holterem?

Choć nie da się wyeliminować wszystkich zakłóceń, pacjent może się przyczynić do zmniejszenia ryzyka pojawienia się artefaktów, zwłaszcza jeśli badanie odbywa się za pomocą holtera EKG wypożyczonego do domu. Oto praktyczne wskazówki:

1. Dobór ubioru — ubierz luźne, swobodne ubranie bez dużych metalowych elementów. Unikaj tkanin ocierających przewody.
2. Unikaj kremów, balsamów i olejków na skórze klatki piersiowej — mogą zmniejszyć przyczepność elektrod.
3. Usuń owłosienie z klatki piersiowej (jeśli wymagane) — aby elektrody miały lepszy kontakt ze skórą. 
4. Unikaj nagłych, gwałtownych ruchów — dotyczy to w szczególności intensywnych ćwiczeń fizycznych.
5. Ogranicz kontakty z urządzeniami elektrycznymi dużej mocy — np. przebywanie blisko rozdzielni, transformatorów itd.
6. Unikaj kąpieli i kontaktu z wodą — urządzenie holtera EKG zwykle nie jest wodoodporne.
7. Zapisuj swoje czynności w dzienniczku aktywności — notuj godziny, kiedy chodzisz, reagujesz, ćwiczysz, śpisz — lekarz będzie mógł porównać momenty aktywności z fragmentami zapisu z artefaktami [1,4]. 

Te proste kroki mogą znacząco zmniejszyć liczbę zakłóceń w zapisie EKG i umożliwić lepszą ocenę rytmu mięśnia sercowego. 

Czy artefakty oznaczają zły wynik holtera?

Nie zawsze. Pojedyncze artefakty czy niewielki odsetek zakłóceń (np. <5–10 proc. zapisu) zwykle nie przekreślają wartości badania i kardiolog może nadal interpretować pozostałe fragmenty.

Natomiast gdy fragmenty z artefaktami stanowią znaczną część zapisu (np. >20 proc. zakłóceń), istnieje ryzyko, że istotne zdarzenia zostaną pominięte lub błędnie odczytane — wtedy wynik może być niewiarygodny i konieczne jest powtórzenie rejestracji EKG.

Jak lekarz interpretuje zapis z artefaktami?

Analiza zapisu EKG z artefaktami nie jest co prawda łatwa, jednak kardiolog, aby uzyskać wiarygodną interpretację, stosuje kilka strategii. Lekarz interpretujący zapis z artefaktami koncentruje się przede wszystkim na fragmentach czystych, wolnych od zakłóceń, które pozwalają ocenić rytm serca. Fragmenty z silnymi artefaktami są oznaczane lub pomijane w analizie, a ich obecność jest uwzględniona w opisie badania [1]. 

Kardiolog porównuje zapis z dzienniczkiem aktywności pacjenta, co pozwala odróżnić zakłócenia spowodowane ruchem od rzeczywistych zaburzeń rytmu serca. W razie potrzeby stosuje filtry cyfrowe eliminujące zakłócenia sieciowe lub mięśniowe oraz ocenia kształt fal, aby odróżnić artefakty od arytmii. Jeśli jakość zapisu jest bardzo niska lub zakłócenia uniemożliwiają wiarygodną ocenę, lekarz może zalecić powtórzenie badania holterem EKG, np. po lepszym przygotowaniu skóry lub z użyciem innego urządzenia.

Najczęściej zadawane pytania o artefakty w zapisie holtera EKG

Poniżej znajdują się najczęściej zadawane pytania dotyczące interpretacji artefaktów w zapisie EKG. 

Co to są artefakty w EKG i jak je odróżnić od arytmii?

Artefakty to inaczej zakłócenia zapisu EKG, które nie pochodzą z mięśnia sercowego. Mają  często mają nieregularny, niestandardowy przebieg i mogą pojawiać się w czasie ruchu pacjenta. Do oceny używa się określonych mechanizmów analizy (np. jeśli dany sygnał nie ma właściwego kształtu fali, nie jest powtarzalny, nie ma logicznej relacji z innymi zespołami) — lekarz kierowany doświadczeniem rozróżnia to, co stanowi rzeczywistą zmianę rytmu serca, a co jest jedynie zakłóceniem.

Dlaczego w zapisie holtera pojawiają się artefakty ruchowe?

Ponieważ podczas noszenia urządzenia wykonujesz codzienne czynności: chodzisz, ruszasz się, wstajesz, schylasz, przeciągasz się — te ruchy powodują przemieszczenie elektrod, naprężenie przewodów i zmienność kontaktu między elektrodą a skórą. Te zmiany mechaniczne manifestują się jako zakłócenia w zapisie.

Jak zmniejszyć liczbę artefaktów w czasie badania?

Przestrzegaj zaleceń lekarza, w tym: ubierz luźne ubranie, unikaj kremów na skórze klatki piersiowej, postaraj się ograniczyć gwałtowne ruchy, noś urządzenie stabilnie, przymocuj przewody, unikaj dużych źródeł pola elektrycznego. Zapisuj w dzienniczku momenty, gdy jesteś aktywny — to pomoże lekarzowi później skorelować zakłócenia z Twoją aktywnością.

Czy artefakty oznaczają, że badanie trzeba powtórzyć?

Nie zawsze. Jeśli artefaktów jest niewiele i stanowią niewielką część zapisu, lekarz może interpretować resztę, natomiast kiedy zakłóceń jest dużo i istotne fragmenty zapisu są nieczytelne, badanie może wymagać powtórzenia (na przykład przy lepszym przygotowaniu lub z innym urządzeniem).

Podsumowanie

Artefakty w zapisie holtera EKG to zjawisko powszechne i najczęściej niegroźne, ale może ono utrudniać analizę i interpretację wyników. Ich znajomość pomaga lepiej zrozumieć, jak odczytać wyniki EKG i na co zwracać uwagę w opisie badania. Odpowiednie przygotowanie — czysta, sucha skóra, dobrze przyklejone elektrody, unikanie gwałtownych ruchów czy silnych źródeł prądu — znacząco poprawia jakość zapisu. Dzięki temu lekarz może szybciej i precyzyjniej ocenić Twój rytm serca oraz wykryć ewentualne zaburzenia rytmu serca.

Bibliografia

1. Szafran B, Baranowski R. Artefakty EKG, czyli jak nie podejmować zbyt pochopnych decyzji po błędnej interpretacji zapisu. Choroby Serca i Naczyń. 2013;10(2):100–104. doi:10.5603/chsin.33925.
2. Www.mp.pl. (2025). Elektrokardiogram rejestrowany metodą Holtera. [online] Available at: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.25.1.3. [Accessed 23 Oct. 2025].
3. García, M., Martínez-Iniesta, M., Ródenas, J., Rieta, J.J., & Alcaraz, R. (2018). A novel wavelet-based filtering strategy to remove powerline interference from electrocardiograms with atrial fibrillation. Physiological Measurement, 39.
4. M. Kurpesa, Przydatność monitorowania EKG metodą Holtera do oceny ryzyka pacjentów z chorobami układu krążenia, „Choroby Serca i Naczyń” 2(3) 2005.