Zespół preekscytacji – co to jest i jak wygląda w zapisie EKG?

Zespół preekscytacji serca to wrodzona nieprawidłowość, w której impulsy elektryczne przedostają się do komór serca także drogą dodatkową (poprzez dodatkowy pęczek mięśniowy), z pominięciem fizjologicznego opóźnienia w węźle przedsionkowo-komorowym [1]. Taka anomalia prowadzi do występowania tachyarytmii nadkomorowych, a w rzadkich przypadkach do groźnych zaburzeń rytmu zagrażających życiu.

Czym jest zespół preekscytacji serca?

Zespół preekscytacji (ang. pre-excitation syndrome) to sytuacja, gdy impulsy elektryczne z przedsionków mogą przedostawać się także drogą dodatkową (głównie przez pęczek Kenta, rzadziej włókna Mahaima), z pominięciem fizjologicznego opóźnienia w węźle przedsionkowo-komorowym (AV). Prowadzi to do wcześniejszego pobudzenia części komór, co stanowi podstawę charakterystycznych zmian w zapisie EKG [1-2]. Najbardziej znanym i najczęściej spotykanym typem tego zjawiska jest zespół Wolffa-Parkinsona-White’a (WPW) [3].

Dodatkowe drogi przewodzenia często są pozostałością z okresu rozwoju embrionalnego i mogą występować w różnych lokalizacjach wokół pęczka Kenta lub w innych wariantach. Szacuje się, że zespół preekscytacji serca występuje u około 0,1–0,3% populacji ogólnej [4]. 

Objawy zespołu preekscytacji

U niektórych pacjentów zespół preekscytacji pozostaje bezobjawowy przez całe życie [5]. W pozostałych przypadkach najczęstszymi objawami są:

Skopiuj kod: 6GJ8WBAQ

• kołatanie serca (palpitacje),
• nagłe uczucie przyspieszonego rytmu,
• zawroty głowy, omdlenia,
• uczucie duszności, niepokój
• ból w klatce piersiowej [1-2,6].
  

W ekstremalnych przypadkach, szczególnie gdy dochodzi do bardzo szybkiego przewodzenia komorowego w przebiegu migotania przedsionków, może dojść do migotania  komór i nagłej śmierci sercowej [6].

Zespół preekscytacji w zapisie EKG

W przypadku pojawienia się niepokojących objawów, standardowym rozwiązaniem jest wykonanie EKG. Analiza zapisu może być dla kardiologa podstawą do pogłębionej diagnostyki w kierunku zespołu preekscytacji. 

Typowymi cechami zespołu preekscytacji w EKG są:

• skrócenie odstępu PR — zwykle < 120 ms (czasem nawet < 100 ms);
• obserwacja fal delta — łagodne, zaokrąglone „narastanie” początku zespołu QRS, wynikające z przewodzenia mięśniowego przez drogę dodatkową;
• poszerzenie QRS — częściowo przez narastającą depolaryzację;
• zmiany repolaryzacji (ST-T) — często są przemieszczone w stosunku do głównej depolaryzacji, co wynika z nieprawidłowego przebiegu depolaryzacji i repolaryzacji w części mięśnia komorowego [7].

W praktyce analiza EKG wymaga uwzględnienia kontekstu klinicznego, a niekiedy dopełnienia testem wysiłkowym lub monitorowaniem ciągłym (np. co umożliwia holter stosowany w domu) w celu wykrycia przejściowych zmian.

Zespół preekscytacji a wysiłek fizyczny

Nasilenie objawów zespołu preekscytacji może wiązać się z wysiłkiem fizycznym. Czasami w celu oceny ryzyka wykonuje się próbę wysiłkową. Nie zawsze jednak aktywność jest przyczyną pojawienia się rozwoju anomalii. Jeżeli cechy preekscytacji zanikają po wysiłku fizycznym, pozwala to na postawienie korzystnego rokowania [1].

Zespół preekscytacji u dzieci

W pediatrii zespół preekscytacji wykrywany jest najczęściej przypadkowo, podczas wykonywania rutynowych badań. U młodych pacjentów na ogół nie obserwuje się specyficznych objawów, jednakże czasami mogą pojawić się kołatania serca, uczucie duszności, zawroty głowy i/lub nagłe osłabienie. Symptomy te związane są z tachykardią, czyli zbyt szybkim rytmem serca [8]. Choć w większości przypadków przebieg zespołu preekscytacji jest łagodny, u niewielkiego odsetka dzieci zespół preekscytacji może prowadzić do poważniejszych zaburzeń rytmu i wymagać interwencji [8].

Leczenie uzależnione jest od wielu czynników, w tym  od wieku dziecka, nasilenia objawów i wyników badań. U większości małych pacjentów wystarczy regularna kontrola kardiologiczna i obserwacja, natomiast w przypadku częstych napadów kołatania lub wysokiego ryzyka arytmii rozważa się ablację — mało inwazyjny zabieg, który pozwala usunąć dodatkową drogę przewodzenia [8].

Diagnostyka i leczenie zespołu preekscytacji

W celu wykrycia cech zespołu preekscytacji stosuje się kilka narzędzi diagnostycznych, w tym: 

• EKG wykonywane w spoczynku  — celem jest poszukiwanie cech preekscytacji w tym fale delta;
• monitorowanie ciągłe — holter EKG rejestruje pracę serca przez 24 godziny lub dłużej;
• próbę wysiłkową — ma na celu obserwację, czy wysiłek indukuje cechy zespołu preekscytacji widoczne w zapisie EKG;
• echokardiografię — pozwala na ocenę struktury serca i wykluczenie ewentualnych chorób współwystępujących;
• inwazyjne badanie elektrofizjologiczne — umożliwia lokalizację pęczka dodatkowego   [5].

Strategie leczenia uzależnione są od objawów, a także cech drogi dodatkowej. Wyglądają one inaczej w przypadku pacjenta objawowego, a inaczej u osób bez manifestacji anomalii. 

U pacjentów, u których obserwuje się objawy, leczenie może uwzględniać:

• ablację przezskórną, której celem jest zniszczenie drogi dodatkowej i zmniejszenie ryzyka nawrotów;
• kardiowersję elektryczną, co przywraca fizjologiczny rytm serca przy pomocy niewielkich bodźców elektrycznych (skrajne przypadki);
• leczenie farmakologiczne, w tym głównie substancje przeciwarytmiczne z grupy beta-blokerów. Leki takie jak flekainid, propafenon, sotalol, dofetylid są stosowane z wyboru w zależności od struktury serca [6]. 

U pacjentów bezobjawowych dobór leczenia uzależniony jest od oceny ryzyka.

Czy holter wykryje zespół preekscytacji?

Tak — ambulatoryjne monitorowanie rytmu (np. 24-H holter, czyli holter do domu) jest bardzo użyteczne w wykrywaniu:

• cech preekscytacji,
• epizodów tachyarytmii,
• oceny rytmu pracy mięśnia sercowego w różnych porach dnia.

Jednak sama obecność zapisu holtera EKG nie gwarantuje wykrycia drogi wysokiego ryzyka — dlatego urządzenie stanowi element diagnostyki nieinwazyjnej, ale nie zastępuje badania elektrofizjologicznego serca w przypadkach podejrzenia ryzykownych cech [6].

Najczęściej zadawane pytania o zespół preekscytacji

Poniżej zamieszczono odpowiedzi na najczęstsze pytania pacjentów dotyczące zespołu preekscytacji. 

Jak rozpoznać zespół preekscytacji w EKG?

Kluczowe cechy to: krótki odstęp PR, faza delta (łagodne narastanie zespołu QRS) i częściowe poszerzenie QRS oraz zmiany repolaryzacji. W przypadku wątpliwości analiza rytmu spoczynkowego, test wysiłkowy oraz monitorowanie (np. holter do domu) pomagają w uzupełnieniu obrazu — a w razie potrzeby stosuje się badanie elektrofizjologiczne.

Czy zespół preekscytacji zawsze daje objawy?

Nie — wiele osób ze wzorcem preekscytacji pozostaje bezobjawowych przez całe życie. 

Czy dzieci mogą mieć zespół preekscytacji?

Tak, zespół preekscytacji, w tym zespół WPW, może występować również u dzieci. Objawy w tej grupie wiekowej często mają mniej typowy charakter i mogą być trudniejsze do rozpoznania.

Czy osoby z zespołem preekscytacji mogą ćwiczyć fizycznie?

Tak, ale decyzja o dopuszczeniu do intensywnych treningów powinna być podjęta po ocenie ryzyka (badania EKG, holter EKG, test wysiłkowy, ewentualnie EPS). U sportowców istotne jest, by nie występowały cechy wysokiego ryzyka przewodzenia przez drogę dodatkową.

Czy zespół preekscytacji wymaga leczenia?

To zależy od występowania objawów i cech drogi dodatkowej. U pacjentów z objawami terapia ablacyjna jest metodą z wyboru. U osób bez objawów decyzja opiera się na stratyfikacji ryzyka — niektórzy nie wymagają leczenia, inni skorzystają z EPS i ewentualnej ablacji.

Jakie są konsekwencje nieleczonego zespołu preekscytacji?

Najpoważniejszym ryzykiem jest możliwość nagłej śmierci sercowej w przebiegu szybkiego przewodzenia w migotaniu przedsionków. Możliwe też są nawracające tachykardie, objawy dusznicy, a także pogorszenie czynności serca. 

Podsumowanie

Zespół preekscytacji (zwłaszcza w klasycznej postaci WPW) to stan, w którym impulsy elektryczne docierają do komór także drogą dodatkową, co może prowadzić do zaburzeń rytmu serca. W zapisie EKG objawia się skróconym PR, falą delta i poszerzonym QRS. Diagnostyka obejmuje EKG, monitoring (np. holter do domu), test wysiłkowy i czasem badanie elektrofizjologiczne. U osób z objawami zalecana jest ablacja, a u pacjentów bezobjawowych decyzja o leczeniu powinna być oparta na dokładnej ocenie ryzyka. U dzieci strategia musi być szczególnie rozważna.

Jeżeli obserwujesz u siebie objawy zespołu preekscytacji, skonsultuj się z kardiologiem. Być może zaistnieje potrzeba ciągłego monitorowania pracy mięśnia sercowego za pomocą holtera EKG.

Bibliografia

1. Wolszakiewicz J. i Baranowski R. Zespół preekscytacji. Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 3, 158–16.
2. Podyplomie.pl. (2020). Kardiologia po Dyplomie – Postępowanie u chorych z bezobjawowym zespołem preekscytacji. [online] Available at: https://podyplomie.pl/kardiologia/21588 [Accessed 22 Oct. 2025].
3. Chhabra L, Goyal A, Benham MD. Wolff-Parkinson-White Syndrome. [Updated 2023 Aug 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554437/?
4. Anette Jemtrén, Serkan Saygi, Finn Åkerström, Fahd Asaad, Tara Bourke, Frieder Braunschweig, Carina Carnlöf, Nikola Drca, Per Insulander, Göran Kennebäck, Astrid Paul Nordin, Bita Sadigh, Anette Rickenlund, Ott Saluveer, Jonas Schwieler, Emma Svennberg, Jari Tapanainen, Yusuf Turkmen, Hamid Bastani, Mats Jensen-Urstad, Risk assessment in patients with symptomatic and asymptomatic pre-excitation, EP Europace, Volume 26, Issue 2, February 2024, euae036, https://doi.org/10.1093/europace/euae036
5. Mohan S, Balaji S. Management of asymptomatic ventricular preexcitation. Indian Pacing Electrophysiol J. 2019 Nov-Dec;19(6):232-239. doi: 10.1016/j.ipej.2019.10.001.
6. Cohen, M. and Triedman, J. (2014). Guidelines for Management of Asymptomatic Ventricular Pre-excitation. Circulation: Arrhythmia and Electrophysiology, 7(2), pp.187–189. doi:https://doi.org/10.1161/circep.114.001528.
7. Uptodate.com. (2025). UpToDate. [online] Available at: https://www.uptodate.com/contents/ecg-tutorial-preexcitation-syndromes [Accessed 22 Oct. 2025].
8. Leoni L, Bronzetti G, Colonna D, Porcedda G, Rimini A, Silvetti MS; Area Pediatrica, Associazione Italiana di Aritmologia e Cardiostimolazione (AIAC). Diagnosis and treatment of fetal and pediatric age patients (0-12 years) with Wolff-Parkinson-White syndrome and atrioventricular accessory pathways. J Cardiovasc Med (Hagerstown). 2023 Sep 1;24(9):589-601. doi: 10.2459/JCM.0000000000001484.