Czy palenie papierosów podnosi ciśnienie?

Palenie papierosów stanowi jeden z najważniejszych modyfikowalnych czynników ryzyka chorób układu krążenia. Choć związek między nikotyną a ciśnieniem krwi jest skomplikowany i wieloczynnikowy, liczne badania wskazują, że zarówno krótkotrwałe, jak i długoterminowe palenie tytoniu mogą przyczyniać się do niekorzystnych zmian hemodynamicznych, które z czasem sprzyjają rozwojowi nadciśnienia.

Jak nikotyna wpływa na układ krążenia i ciśnienie krwi?

Nikotyna to główny alkaloid tytoniu działający głównie poprzez aktywację układu współczulnego (sympatycznego) [1,2]. Po przedostaniu się do organizmu (np. drogą wziewną) nikotyna pobudza receptory nikotynowe (nAChR), co prowadzi do wzrostu wydzielania adrenaliny i noradrenaliny. To z kolei powoduje skurcz naczyń oporowych (inaczej tętniczek) oraz zwiększenie częstości akcji serca — oba efekty indukują wzrost ciśnienia krwi [3]. 

Kolejnym kluczowym mechanizmem jest upośledzenie funkcji śródbłonka naczyń. Nadmiar wolnych rodników (reaktywnych form tlenu) powoduje inaktywację tlenku azotu — związku niezbędnego do rozszerzania naczyń. W praktyce oznacza to mniejszą elastyczność naczyń i większą oporność naczyniową [1].

Dym tytoniowy pod względem chemicznym, składa się przede wszystkim z licznych toksyn, które powodują przewlekły stres oksydacyjny i rozwój stanu zapalnego w naczyniach krwionośnych. To prowadzi do uszkodzenia tkanek naczyniowych oraz zwłóknienia ściany naczyń [4].

Skopiuj kod: 6GJ8WBAQ

Wzrost ciśnienia tętniczego to jedynie wierzchołek góry lodowej skutków ubocznych palenia papierosów. Tytoń sprzyja insulinooporności, niekorzystnej zmianie profilu lipidowego (w tym głównie wzrost tzw. złego cholesterolu i trójglicerydów), a także uszkodzeniom nerek — czynniki te mogą dodatkowo nasilać wzrost ciśnienia tętniczego. I tak powstaje mechanizm błędnego koła [5].

U osób palących zaleca się okresowe badania kontrolne, takie jak holter EKG, który pozwala wykryć zaburzenia rytmu serca i wahania ciśnienia towarzyszące epizodom nikotynowym.

Palenie papierosów a chwilowe skoki ciśnienia – co dzieje się w organizmie?

Chociaż w medycynie na ogół najważniejsze są efekty długofalowe zażywania tytoniu, to warto pamiętać, że każdy zapalony papieros wywołuje w organizmie gwałtowne zmiany.

Zapalenie papierosa powoduje m.in.:

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi i tętna – bezpośrednio po wdechu dymu obserwuje się natychmiastowy wzrost ciśnienia skurczowego i rozkurczowego oraz przyspieszenie akcji serca. Efekt ten może utrzymywać się do kilkudziesięciu minut (zależnie od intensywności palenia);
• wahania ciśnienia – palenie powoduje falowe skoki ciśnienia tętniczego krwi – najpierw szybki wzrost, potem częściowe ustabilizowanie. U osób często palących może dochodzić do częstszych “pików” ciśnienia w ciągu dnia;
• interakcje z innymi substancjami – w połączeniu z kofeiną, stresem, wysiłkiem fizycznym lub alkoholem, efekt wzrostu ciśnienia może być nasilony i trwać znacznie dłużej  [2,6,7].

W skrócie: każdy papieros to “mini-epizod” nadciśnieniowy w organizmie — takie powtarzane skoki z czasem mogą się kumulować i uszkadzać naczynia krwionośne. 

Długotrwałe skutki palenia papierosów dla ciśnienia i naczyń krwionośnych

Jeśli ktoś pali przez lata, to dynamiczne skoki ciśnienia oraz przewlekły stres oksydacyjny i zapalny prowadzą do strukturalnych i funkcjonalnych zmian w naczyniach. Te zmiany bywają często nieodwracalne i zwiększają ryzyko poważnych chorób, a w skrajnych przypadkach nawet zgonu. 

Do długotrwałych skutków palenia papierosów zaliczyć można:

• stwardnienie ścian tętnic (arterioskleroza, utrata elastyczności) – permanentne uszkodzenie śródbłonka i procesy naprawcze związane z odkładaniem kolagenu powodują, że naczynia stają się sztywniejsze. Taka sztywność naczyń powoduje zwiększoną objętość krwi, co z kolei przekłada się na wyższe ciśnienie skurczowe;
• remodeling naczyń i przerost mięśniówki naczyniowej – w odpowiedzi na przewlekłe obciążenia naczynia mogą zwiększać swoją objętość (co nosi nazwę hipertrofii), co z kolei powoduje zwężenie światła;
• dysfunkcję śródbłonka – u osób palących często obserwuje się trwałe upośledzenie zdolności śródbłonka do produkcji tlenku azotu i regulacji napięcia naczyniowego;
• uszkodzenie narządów wewnętrznych – palenie papierosów może sprzyjać zmianom w drobnych naczyniach nerkowych, co z kolei może prowadzić do aktywacji układu renina-angiotensyna i dalszego wzrostu ciśnienia;
• wpływ na leczenie i kontrolę ciśnienia – u palaczy leczenie nadciśnienia może być mniej skuteczne, ze względu na gorszą odpowiedź na leki nadciśnieniowe, a także częstsze fluktuacje ciśnienia [3,4].

Coraz więcej placówek medycznych oferuje wynajem holteru, co umożliwia monitorowanie pracy serca i ciśnienia w warunkach domowych – szczególnie u osób rzucających palenie lub podejrzewających nadciśnienie.

Palenie a ryzyko nadciśnienia tętniczego i chorób sercowo-naczyniowych

Czy papierosy podnoszą ciśnienie? Wyniki badań naukowych wykazały, że palacze wykazują istotnie wyższe ryzyko rozwoju nadciśnienia niż niepalący, szczególnie gdy palą więcej niż 5 paczek papierosów dziennie [8]. Podobne wnioski płyną z badania japońskiego: zarówno tradycyjne papierosy, jak i podgrzewane wyroby tytoniowe (ang. Heated Tobacco Products, HTP) wiązały się z podwyższonym ryzykiem nadciśnienia [9].

Palenie działa synergistycznie z innymi czynnikami ryzyka (otyłość, cukrzyca, dyslipidemia, stres oksydacyjny) i może nasilać ich działanie [4]. Niektóre analizy epidemiologiczne wykazują inne obserwacje: palacze mają czasami niższe średnie ciśnienie niż niepalący — co może wynikać z efektu maskowania, a także różnic dotyczących masy ciała (palacze często ważą mniej). Na przykład metaanaliza z zastosowaniem techniki Mendelowskiej (która próbuje uwzględniać czynniki zakłócające) sugeruje, że choć palenie zwiększa częstość akcji serca, to niekoniecznie ma bezpośredni wpływ także na ciśnienie [10]. 

Podsumowując: choć istnieją pewne kontrowersje metodologiczne, przeważają dowody wskazujące, że palenie papierosów zwiększa ryzyko nadciśnienia i chorób sercowo-naczyniowych.

Czy e-papierosy i podgrzewacze tytoniu też podnoszą ciśnienie?

W ostatnich latach wiele uwagi poświęcono nowym formom nikotynowych systemów dostarczania (e-papierosy, podgrzewacze tytoniu, HTP). Czy są one “bezpieczniejsze” pod kątem ciśnienia?

Główny składnik – nikotyna – działa na układ współczulny również w e-papierosach i HTP. Wspólnym mianownikiem jest skurcz naczyń i możliwe uszkodzenie śródbłonka naczyniowego [11]. Jedno z badań kohortowych wskazuje, że użytkownicy e-papierosów wykazują zwiększone ryzyko nadciśnienia względem osób niepalących [12]. 

Niektóre badania in vitro i in vivo sugerują, że e-papierosy mogą powodować uszkodzenie śródbłonka i zwiększenie stresu oksydacyjnego, ale skala tych efektów u ludzi oraz ich wpływ na długoterminowe ciśnienie są ciągle przedmiotem badań [11-13].

W skrócie: choć e-papierosy i HTP mogą być (w pewnych aspektach) mniej toksyczne dla płuc, to ich wpływ na ciśnienie wydaje się również niekorzystny — szczególnie ze względu na działanie nikotyny. 

Wpływ rzucenia palenia na ciśnienie krwi – co się zmienia?

Rzucenie palenia to jeden z najistotniejszych kroków w profilaktyce nadciśnienia i chorób sercowo-naczyniowych. 

Badacze zaobserwowali, że rzucenie palenia u palaczy z nadciśnieniem doprowadziło do znaczącego obniżenia średnich wartości ciśnienia tętniczego krwi, co ułatwiło osiągnięcie celów terapeutycznych [14]. Co więcej, już w krótkim czasie po zaprzestaniu palenia (kilka tygodni do miesięcy) obserwuje się poprawę funkcji śródbłonka, zmniejszenie stanu zapalnego i obniżenie aktywności układu współczulnego [14]. Istotne jest to, że u byłych palaczy ryzyko nadciśnienia i chorób sercowo-naczyniowych z czasem zbliża się do ryzyka osób, które nigdy nie paliły [4]. 

Często po rzuceniu palenia występuje wzrost masy ciała, co – jeśli nie jest kontrolowane – może częściowo zniweczyć korzyści ciśnieniowe. Dlatego równolegle zaleca się dietę i aktywność fizyczną.

Najczęstsze pytania o wpływ palenia na ciśnienie

W tej sekcji zebrano najczęściej zadawane pytania dotyczące wpływu palenia papierosów na ciśnienie tętnicze krwi, a także efektów rzucenia nałogu.

Czy palenie papierosów podnosi ciśnienie krwi?

Tak — palenie wywołuje krótkotrwałe wzrosty ciśnienia (przez stymulację sympatyczną i skurcz naczyń). Jeśli palenie jest przewlekłe, zmiany strukturalne naczyń i narządów sprzyjają rozwojowi nadciśnienia jako choroby przewlekłej.

Jak długo po zapaleniu papierosa utrzymuje się podwyższone ciśnienie?

Efekt hemodynamiczny utrzymuje się zwykle od kilkunastu minut do około godziny (zależnie od intensywności palenia i cech organizmu).

Czy e-papierosy również wpływają na ciśnienie krwi?

Tak — choć danych dotyczących tego efektu jest mniej niż dla tradycyjnych papierosów, badania wskazują, że użytkownicy e-papierosów mają wyższe ryzyko nadciśnienia, co sugeruje negatywny wpływ również tych form konsumpcji nikotyny.

Czy rzucenie palenia obniża ciśnienie krwi?

Tak,  szczególnie u osób z nadciśnieniem terapia odstawienia tytoniu może skutkować obniżeniem ciśnienia i lepszą kontrolą nadciśnienia. Efekt pojawia się już w ciągu kilku tygodni do miesięcy. 

Jak palenie papierosów wpływa na leczenie nadciśnienia?

Palenie zmniejsza skuteczność leków stosowanych na nadciśnienie, zwiększa jego wahania i może wymuszać stosowanie wyższych dawek leków. Rzucenie palenia poprawia skuteczność terapii oraz wpływa na stabilizację wartości ciśnienia.

Palenie papierosów prowadzi do krótkotrwałych wzrostów ciśnienia poprzez pobudzenie układu sympatycznego oraz skurcz naczyń, a długofalowo sprzyja uszkodzeniu naczyń, stwardnieniu tętnic i rozwojowi nadciśnienia. E-papierosy i podgrzewacze tytoniu nie wydają się bezpieczną alternatywą. Warto natomiast pamiętać, że rzucenie palenia przynosi wymierne korzyści hemodynamiczne, poprawiając kontrolę ciśnienia i działanie leków.

Bibliografia

1. Talukder MA, Johnson WM, Varadharaj S, Lian J, Kearns PN, El-Mahdy MA, Liu X, Zweier JL. Chronic cigarette smoking causes hypertension, increased oxidative stress, impaired NO bioavailability, endothelial dysfunction, and cardiac remodeling in mice. Am J Physiol Heart Circ Physiol. 2011 Jan;300(1):H388-96. doi: 10.1152/ajpheart.00868.2010
2. Madika AL, Mounier-Vehier C. Tabac et pression artérielle : une relation complexe à mieux connaître [Smoking and blood pressure: A complex relationship]. Presse Med. 2017 Jul-Aug;46(7-8 Pt 1):697-702. French. doi: 10.1016/j.lpm.2017.07.001.
3. Benowitz NL, Burbank AD. Cardiovascular toxicity of nicotine: Implications for electronic cigarette use. Trends Cardiovasc Med. 2016 Aug;26(6):515-23. doi: 10.1016/j.tcm.2016.03.001.
4. Roy A, Rawal I, Jabbour S, et al. Tobacco and Cardiovascular Disease: A Summary of Evidence. In: Prabhakaran D, Anand S, Gaziano TA, et al., editors. Cardiovascular, Respiratory, and Related Disorders. 3rd edition. Washington (DC): The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank; 2017 Nov 17. Chapter 4. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK525170/?
5. Jareebi MA. The Association Between Smoking Behavior and the Risk of Hypertension: Review of the Observational and Genetic Evidence. J Multidiscip Healthc. 2024 Jul 10;17:3265-3281. doi: 10.2147/JMDH.S470589. 
6. Pickering TG. Effects of stress and behavioral interventions in hypertension–the effects of smoking and nicotine replacement therapy on blood pressure. J Clin Hypertens (Greenwich). 2001 Sep-Oct;3(5):319-21. doi: 10.1111/j.1524-6175.2001.00483.x. 
7. MacDougall JM, Musante L, Castillo S, Acevedo MC. Smoking, caffeine, and stress: effects on blood pressure and heart rate in male and female college students. Health Psychol. 1988;7(5):461-78. doi: 10.1037//0278-6133.7.5.461.
8. Kaplan RC, Baldoni PL, Strizich GM, Pérez-Stable EJ, Saccone NL, Peralta CA, Perreira KM, Gellman MD, Williams-Nguyen JS, Rodriguez CJ, Lee DJ, Daviglus M, Talavera GA, Lash JP, Cai J, Franceschini N. Current Smoking Raises Risk of Incident Hypertension: Hispanic Community Health Study-Study of Latinos. Am J Hypertens. 2021 Mar 11;34(2):190-197. doi: 10.1093/ajh/hpaa152.
9. Huan Hu, Tohru Nakagawa, Toru Honda, Shuichiro Yamamoto, Tetsuya Mizoue, Association of conventional cigarette smoking, heated tobacco product use and dual use with hypertension, International Journal of Epidemiology, Volume 53, Issue 5, October 2024, dyae114, https://doi.org/10.1093/ije/dyae114
10. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIRCGENETICS.115.001225 [dostęp 08.10.2025].
11. Benowitz NL, Burbank AD. Cardiovascular toxicity of nicotine: Implications for electronic cigarette use. Trends Cardiovasc Med. 2016 Aug;26(6):515-23. doi: 10.1016/j.tcm.2016.03.001.
12. Lu Y, Jiang H, Ren Y, Wang M, Yuan A, Wu J, Ruan Z, Ding X. Association of the use of e-cigarettes, combustible cigarettes or dual use with hypertension and mortality in hypertensive individuals: Insights from NHANES 2015-2018. Tob Induc Dis. 2024 Nov 19;22. doi: 10.18332/tid/195397.
13. Price LR, Martinez J. Cardiovascular, carcinogenic and reproductive effects of nicotine exposure: A narrative review of the scientific literature. F1000Res. 2019 Sep 4;8:1586. doi: 10.12688/f1000research.
14. Gaya PV, Fonseca GWP, Tanji LT, Abe TO, Alves MJNN, de Lima Santos PCJ, Consolim Colombo FM, Scholz JR. Smoking cessation decreases arterial blood pressure in hypertensive smokers: A subgroup analysis of the randomized controlled trial GENTSMOKING. Tob Induc Dis. 2024 May 16;22. doi: 10.18332/tid/186853.