Co wykrywa holter ciśnieniowy?

Holter ciśnieniowy (inaczej ambulatoryjny monitor ciśnienia tętniczego) pozwala na ciągły i komfortowy dla pacjenta pomiar ciśnienia tętniczego krwi przez 24 godziny w warunkach domowych. Dzięki temu możliwa staje się rzetelna diagnostyka zaburzeń trudnych do wykrycia przy pojedynczym pomiarze wykonywanym w gabinecie lekarskim.

Czym jest holter ciśnieniowy i jak działa?

Holter ciśnieniowy (ang. ambulatory blood pressure monitoring, ABPM) to niewielkich rozmiarów urządzenie, które automatycznie dokonuje pomiarów ciśnienia tętniczego krwi (skurczowego i rozkurczowego) w określonych odstępach czasu, zwykle co 15–30 minut w ciągu dnia oraz co 20–60 minut nocą [1,2]. Kluczowe dla uzyskania prawidłowych wyników jest, aby pacjent w ciągu dnia prowadził dzienniczek aktywności (spoczynek vs. ruch, sytuacje stresowe, przyjmowanie leków itd.). Dzięki temu lekarz uzyska pełny obraz korelacji pomiędzy wartościami ciśnienia a stanem, w jakim znajdował się wówczas badany. 

Zasada działania i technika pomiaru dokonywanego za pomocą holtera ciśnieniowego

• Urządzenie składa się z mankietu zakładanego na ramię oraz jednostki rejestrującej dane.
• Mankiet napompowuje się, dokonuje pomiaru, a następnie stopniowo wypuszcza powietrze — analogicznie do klasycznego pomiaru ciśnienia, ale sterowanego automatycznie.
• Rejestrator zapisuje czas, wartość skurczową i rozkurczową, a także – w wielu aparatach – tętno, czas i aktywność fizyczną (akcelerometr), co pozwala usunąć artefakty i konfrontować pomiary z aktywnością.
• Po 24 godzinach pacjent na ogół udaje się do placówki, gdzie lekarz lub inna osoba upoważniona ściąga urządzenie i analizuje zarejestrowane wartości.
• W analizie uwzględnia się średnie wartości ciśnienia: 24-godzinne, dobowe (dzień / noc), amplitudy wahnięć, odchylenia i inne, kluczowe dla analizy punkty.

Wytyczne opracowane przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ang. European Society of Cardiology, ESC) i Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (ang. European Society of Hypertension, ESH) uznają ABPM za „złoty standard” pomiaru ciśnienia poza gabinetem — ponieważ mierzy rzeczywiste profile ciśnienia w realnych warunkach życia [1].

Skopiuj kod: 6GJ8WBAQ

Polskie rekomendacje również podkreślają zalety ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia jako istotnego narzędzia diagnostycznego i decyzyjnego w nadciśnieniu tętniczym [2].

Kiedy lekarz zaleca badanie holterem ciśnieniowym?

Decyzja o zastosowaniu holtera ciśnieniowego zapada, gdy pojedyncze pomiary ciśnienia w gabinecie nie dają pełnego obrazu stanu hemodynamicznego pacjenta lub gdy istnieją podejrzenia zaburzeń ciśnieniowych, których nie da się wykryć klasycznie. 

Najczęstszymi wskazaniami są:

• podejrzenie nadciśnienia tętniczego krwi podczas badania w gabinecie lekarza (np. 130–139 / 85–89 mmHg);
• różnice między pomiarami ambulatoryjnymi a gabinetowymi (np. wysokie ciśnienie w gabinecie może być spowodowane efektem „białego fartucha”);
• nadciśnienie tętnicze utajone — prawidłowe wartości pomiarów w gabinecie, ale podwyższone ciśnienie w życiu codziennym;
• ocena skuteczności farmakologicznego leczenia nadciśnienia tętniczego;
• podejrzenie zaburzeń dobowego rytmu ciśnienia, np. brak fizjologicznego spadku w nocy, nadmierny wzrost ciśnienia po przebudzeniu ranem;
• wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe, obecność objawów o podłożu idiopatycznym (bóle głowy, zawroty, omdlenia), choroby nerek, cukrzyca — gdy bardziej szczegółowa ocena ciśnienia jest klinicznie uzasadniona [1,2].

Jakie zaburzenia ciśnienia tętniczego wykrywa holter ABPM?

Klasyczny holter ciśnieniowy umożliwia wykrycie szeregu zaburzeń, które często pozostają niewidoczne przy pomiarach wykonywanych podczas badania lekarskiego, w tym m.in. nadciśnienie tętnicze, nadciśnienie ukryte (inaczej maskowane), nadciśnienie lub niedociśnienie nocne, poranny wzrost ciśnienia lub zmienności fluktuacyjne tego parametru  [1-3].

Co więcej, na podstawie zapisu aktywności pacjenta i czasu dokonywanych pomiarów, analizuje się profil dobowy — czyli jak ciśnienie zmienia się w poszczególnych porach dnia i nocy. Niepoprawny profil może być czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego [2]. 

Jak przygotować się do badania holterem ciśnieniowym?

Aby wyniki uzyskane przy pomocy holtera ciśnieniowego były wiarygodne i reprezentatywne, pacjent powinien przestrzegać kilku zaleceń przed i w trakcie badania.

Kluczowe są przede wszystkim: 

1. Odpowiedni strój – luźna odzież, umożliwiająca prawidłowe umiejscowienie mankietu i zapewniająca komfort pacjenta.
2. Normalna aktywność – prowadzenie codziennego stylu życia (chodzenie, praca, zwykła aktywność domowa), jednak bez nadmiernego wysiłku fizycznego.
3. Unikanie kąpieli i nadmiaru wilgotności – nie należy moczyć mankietu ani narażać urządzenia na wilgoć.
4. Unikanie intensywnego ćwiczenia fizycznego – zwłaszcza w trakcie pomiaru, aby nie zwiększać ryzyka zaburzenia uzyskanego wyniku.
5. Regularne spożywanie posiłków i leków (jeśli przyjmowane) – należy przyjmować leki zgodnie z zaleceniem, chyba że lekarz zdecyduje inaczej. Co ważne, konieczne jest zapisywanie godzin przyjmowanych leków. 
6. Prowadzenie dzienniczka aktywności i snu. 
7. Utrzymywanie ramienia nieruchomo w czasie pomiaru.
8. Zgłoszenie nietypowych okoliczności, które mogłyby wpłynąć na uzyskany wynik.
   

Lekarz lub technik przeprowadzający założenie holtera przekaże instrukcję i zazwyczaj poprosi o unikanie czynników drastycznie zmieniających ciśnienie (np. kawy, bodźców stresowych tuż przed dokonywanym pomiarem).

Znaczenie wyników z holtera ciśnieniowego dla dalszego leczenia

Wyniki uzyskane z holtera ciśnieniowego mają kluczowe znaczenie dla dalszego leczenia pacjenta, ponieważ dostarczają lekarzowi precyzyjnych danych o rzeczywistym profilu ciśnienia tętniczego w ciągu doby. Na ich podstawie można potwierdzić lub wykluczyć nadciśnienie tętnicze, określić jego rodzaj, a także ocenić skuteczność prowadzonej terapii [1,2].

Analiza zapisu umożliwia sprawdzenie, czy stosowane przez chorego leki pozwalają na utrzymanie prawidłowych (i/lub stabilnych) wartości ciśnienia przez całą dobę, czy też wymagają korekty dawki lub zmiany godzin przyjmowania. Dzięki temu kardiolog może lepiej dopasować leczenie do rytmu dobowego pacjenta, unikając nadmiernych wahań ciśnienia. To z kolei wpływa pozytywnie nie tylko na sam efekt zastosowanej farmakoterapii, ale i samopoczucie pacjenta. Dlaczego jest to tak istotne? Badania wykazują, że im dłużej ciśnienie pozostaje w normie, tym mniejsze jest ryzyko udaru, zawału czy uszkodzenia narządów [1,2].

Najczęstsze pytania o to, co wykrywa holter ciśnieniowy

Poniżej znajduje się zestaw pytań i odpowiedzi, które często pojawiają się w kontekście badania holterem ciśnieniowym.

Co wykrywa holter ciśnieniowy podczas całodobowego pomiaru?

Urządzenie rejestruje wartości ciśnienia tętniczego przez 24 godziny, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy, co pozwala ocenić średnie ciśnienie skurczowe i rozkurczowe, profil dobowy (czyli sposób, w jaki ciśnienie zmienia się w poszczególnych porach doby) oraz tzw. zmienność ciśnienia. Dzięki temu lekarz może wykryć nie tylko nadciśnienie tętnicze, ale także subtelne zaburzenia, takie jak nadciśnienie maskowane, efekt białego fartucha czy brak fizjologicznego spadku ciśnienia nocą. Holter ciśnieniowy umożliwia też ocenę reakcji organizmu na codzienną aktywność, stres i sen, co daje pełniejszy obraz funkcjonowania układu krążenia.

Kiedy lekarz zaleca badanie holterem ciśnieniowym?

Wskazaniem do wykonania badania za pomocą holtera ABPM są przede wszystkim niejednoznaczne lub graniczne wyniki pomiarów gabinetowych, podejrzenie nadciśnienia maskowanego albo efektu białego fartucha. Zastosowanie holtera ciśnieniowego w warunkach domowych jest również rekomendowane wtedy, gdy konieczna jest ocena skuteczności leczenia — zwłaszcza u osób, które mimo terapii nadal mają zmienne lub podwyższone wartości ciśnienia. Badanie to stosuje się również u pacjentów z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, cukrzycą, przewlekłą chorobą nerek czy objawami sugerującymi zaburzenia ciśnienia tętniczego krwi, takimi jak bóle głowy, zawroty czy omdlenia.

Czy holter ciśnieniowy wykryje nadciśnienie tętnicze?

Odpowiedź brzmi: tak. Jeśli średnie wartości z 24 godzin przekraczają ustalone normy (zazwyczaj ≥130/80 mmHg), badanie potwierdza rozpoznanie nadciśnienia.

Czy do badania holterem ABPM trzeba się specjalnie przygotować?

Nie wymaga ono szczególnych przygotowań, jednak warto pamiętać o kilku zasadach. W dniu badania należy ubrać się wygodnie, w luźną odzież, aby mankiet dobrze przylegał do ramienia. W trakcie monitorowania należy prowadzić normalny tryb życia, unikać nadmiernego wysiłku, nie moczyć urządzenia oraz zachowywać spokój podczas pomiaru – nie ruszać ręką, nie mówić i nie napinać mięśni. Zaleca się też zapisywanie w dzienniczku godzin snu, aktywności i ewentualnych objawów (np. zawrotów głowy, kołatań serca), co ułatwia lekarzowi interpretację wyników.

Jakie objawy są wskazaniem do założenia holtera ciśnieniowego?

Najczęściej są to nawracające bóle głowy, szczególnie poranne, zawroty głowy, uczucie kołatania serca, zmęczenie, szumy w uszach czy omdlenia. Badanie zaleca się także w przypadku dużych różnic między pomiarami wykonywanymi w domu i w gabinecie lekarskim, przy podejrzeniu niestabilnego lub opornego na leczenie nadciśnienia oraz u osób z chorobami towarzyszącymi, które zwiększają ryzyko sercowo-naczyniowe.

Podsumowując, holter ciśnieniowy to nieinwazyjne, ale niezwykle dokładne badanie, które dostarcza lekarzowi cennych informacji o funkcjonowaniu układu krążenia w codziennych warunkach. Pomaga nie tylko w postawieniu trafnej diagnozy, ale również w indywidualnym dopasowaniu leczenia, zwiększając skuteczność terapii i bezpieczeństwo pacjenta.

Bibliografia

1. Dong-Yan Zhang, De-Wei An, Yu-Ling Yu, Jesus D Melgarejo, José Boggia, Dries S Martens, Tine W Hansen, Kei Asayama, Takayoshi Ohkubo, Katarzyna Stolarz-Skrzypek, Sofia Malyutina, Edoardo Casiglia, Lars Lind, Gladys E Maestre, Ji-Guang Wang, Yutaka Imai, Kalina Kawecka-Jaszcz, Edgardo Sandoya, Marek Rajzer, Tim S Nawrot, Eoin O’Brien, Wen-Yi Yang, Jan Filipovský, Auxiliadora Graciani, José R Banegas, Yan Li, Jan A Staessen, International Database of Ambulatory Blood Pressure in Relation to Cardiovascular Outcomes Investigators, on behalf of, Ambulatory blood pressure monitoring, European guideline targets, and cardiovascular outcomes: an individual patient data meta-analysis, European Heart Journal, Volume 46, Issue 30, 7 August 2025, Pages 2974–2987, https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehaf220
2. Prejbisz A, Dobrowolski P, Doroszko A et al. Guidelines for the management of hypertension in Poland 2024 — the position of the Polish Society of Hypertension/Polish Cardiac Society Experts. Arterial Hypertension. 2024;28:91–146. doi:10.5603/ah.103916.
3. Głuszek J, Olszewski W. Nadciśnienie maskowane (ukryte). Uwagi kliniczne. Choroby Serca i Naczyń. 2010;7(1):1–6. doi:10.5603/chsin.12025.