W artykule znajdziesz kod rabatowy na badanie Holter EKG
Zawał serca – jak rozpoznać wczesne objawy zawału?
Zawał serca, określany również jako atak serca, to stan zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Objawy mogą pojawić się nagle, ale w wielu przypadkach rozwijają się stopniowo. Ból w klatce piersiowej, duszność, osłabienie czy zawroty głowy to sygnały, których nie należy ignorować. Sprawdź, jakie są przyczyny zawału serca, jak go rozpoznać, jak wygląda leczenie i co zrobić, gdy podejrzewasz zawał u siebie lub bliskiej osoby.
Co to jest zawał serca?
Zawał serca, określany również jako atak serca, to stan, w którym do mięśnia sercowego nie dociera wystarczająca ilość krwi. Dochodzi wówczas do jego niedokrwienia i martwicy.
Na początku komórki mięśnia sercowego (kardiomiocyty) tracą zdolność do prawidłowego kurczenia się. Jeśli niedokrwienie się utrzymuje, komórki rozpadają się, a zawarte w nich substancje – w tym troponina – przedostają się do krwi. Podwyższony poziom troponiny jest jednym z kryteriów diagnostycznych zawału serca. W miejscu martwicy z czasem tworzy się blizna.
Istnieje kilka rodzajów zawału serca. Wszystkie określa się wspólnym mianem ostrych zespołów wieńcowych (OZW) – to grupa stanów nagłych, w których dochodzi do nagłego pogorszenia ukrwienia serca. Na podstawie badania EKG wyróżnia się:
Skopiuj kod: 6GJ8WBAQ
- zawał serca bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI) – brak charakterystycznych zmian w zapisie EKG,
- zawał serca z uniesieniem odcinka ST (STEMI) – w EKG widoczne jest typowe uniesienie odcinka ST.
Przyczyny zawału serca
Najczęstszą przyczyną zawału serca jest pęknięcie blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej – czyli w naczyniu, które dostarcza krew do serca. W miejscu pęknięcia tworzy się skrzeplina zbudowana z płytek krwi i włóknika. Powstały zakrzep może całkowicie zablokować przepływ krwi, co prowadzi do niedokrwienia i martwicy fragmentu mięśnia sercowego.
W rzadszych przypadkach zawał może wynikać z braku równowagi między ilością tlenu dostarczanego do serca a jego zapotrzebowaniem. Taka sytuacja może wystąpić m.in. w przebiegu zaburzeń rytmu serca, znacznego nadciśnienia lub zbyt niskiego ciśnienia tętniczego, przy niedokrwistości, skurczu tętnicy wieńcowej czy rozwarstwieniu jej ściany.
Zdarza się też, że do zawału dochodzi bez pęknięcia blaszki miażdżycowej – wówczas długo narastające zwężenie naczynia skutecznie ogranicza dopływ krwi do serca.
Bezpośrednie przyczyny zawału są tożsame z mechanizmami prowadzącymi do rozwoju choroby wieńcowej. W praktyce oznacza to, że ryzyko zawału rośnie wraz z obecnością czynników sprzyjających miażdżycy – określanych jako czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
Objawy zawału serca
Najbardziej charakterystycznym objawem zawału serca jest ból w klatce piersiowej. Najczęściej ma on bardzo silny, dławiący, gniotący lub ściskający charakter – rzadziej przybiera postać bólu ostrego czy kłującego. Zazwyczaj jest zlokalizowany za mostkiem i obejmuje większy obszar – pacjent zwykle pokazuje go, przykładając pięść do środka klatki piersiowej.
Ból trwa zazwyczaj ponad 20 minut i ma tendencję do narastania. Nie zmienia się przy zmianie pozycji ciała ani podczas oddychania i nie ustępuje po przyjęciu nitrogliceryny (jeśli została wcześniej przepisana przez lekarza). U części osób promieniuje do żuchwy, lewego barku, ramienia lub dalej wzdłuż ręki, czasem do nadbrzusza, a rzadziej do pleców (głównie między łopatki).
W niektórych przypadkach – zwłaszcza u osób starszych, kobiet oraz chorych na cukrzycę – ból może mieć nietypowy charakter albo nie występować wcale. Wtedy zawał objawia się innymi dolegliwościami.
Do pozostałych objawów, które mogą towarzyszyć zawałowi, należą:
- duszność – często u osób z rozległym zawałem lub w starszym wieku; może jej towarzyszyć kaszel, a w cięższych przypadkach pienista, różowo zabarwiona plwocina,
- osłabienie,
- zawroty głowy, uczucie omdlenia lub faktyczne omdlenie,
- kołatanie serca,
- ból w górnej części brzucha – szczególnie na środku lub po prawej stronie, często z nudnościami lub wymiotami (może to być jedyny objaw),
- niepokój, lęk, silne poczucie zagrożenia – zwłaszcza przy intensywnym bólu,
- stan podgorączkowy lub gorączka,
- bladość, zimne poty, przyspieszenie lub spowolnienie rytmu serca i tętna.
Warto pamiętać, że każdy zawał może przebiegać inaczej – nawet u tej samej osoby. U pacjentów, którzy wcześniej przebyli zawał, objawy kolejnego mogą się znacznie różnić, co utrudnia ich rozpoznanie bez dokładnej oceny lekarskiej.
Stan przedzawałowy a atak serca
Choć określenie „stan przedzawałowy” funkcjonuje w języku potocznym, w medycynie nie istnieje jako odrębna jednostka chorobowa. Nie ma jednoznacznych kryteriów, które pozwalałyby rozpoznać taki stan, ani też precyzyjnie określić jego objawów.
W praktyce można natomiast mówić o wczesnych objawach zawału serca. U części osób dolegliwości pojawiają się stopniowo i nie mają gwałtownego przebiegu. Taki powolny rozwój objawów może być sygnałem ostrzegawczym, że w sercu dochodzi do istotnych zaburzeń krążenia.
Do najczęstszych wczesnych objawów zawału należą:
- dyskomfort w klatce piersiowej – uczucie ucisku, pełności, ściskania lub bólu na środku klatki piersiowej, który utrzymuje się kilka minut lub nawraca,
- dyskomfort w innych częściach górnej połowy ciała – ból lub nieprzyjemne odczucia mogą pojawić się w ramionach (jednym lub obu), plecach, szyi, żuchwie albo w górnej części brzucha,
- duszność – może występować samodzielnie lub towarzyszyć dolegliwościom w klatce piersiowej,
- inne objawy ogólne – uczucie zimnych potów, nudności lub zawroty głowy.
Wczesne rozpoznanie tych sygnałów i szybka konsultacja lekarska mogą znacząco wpłynąć na dalszy przebieg choroby i ograniczyć ryzyko powikłań.
Pierwsza pomoc w przypadku zawału serca
Jeśli ból w klatce piersiowej utrzymuje się dłużej niż 5 minut i nie ustępuje po odpoczynku lub – w przypadku osób z zaleconym leczeniem – po przyjęciu nitrogliceryny pod język, należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną, dzwoniąc pod numer alarmowy 112 lub 999. Warto poprosić kogoś z otoczenia o wsparcie i nie zostawać samemu.
Nawet jeśli objawy nie są jednoznaczne, nie należy ich bagatelizować. W razie wątpliwości zawsze bezpieczniej jest zadzwonić po pogotowie.
Czas od wystąpienia bólu w klatce piersiowej do rozpoczęcia leczenia ma decydujące znaczenie dla skuteczności terapii. Najlepsze rokowania mają pacjenci, którzy otrzymują pomoc w ciągu pierwszej godziny od pojawienia się objawów – to tzw. złota godzina.
Niestety wiele osób opóźnia wezwanie pogotowia, próbując najpierw samodzielnie złagodzić objawy, dzwoniąc do rodziny lub konsultując się z lekarzem rodzinnym. Tymczasem każda minuta zwłoki zwiększa ryzyko nieodwracalnych uszkodzeń mięśnia sercowego.
Jeśli tętnica wieńcowa pozostaje niedrożna przez kilka godzin, dochodzi do obumarcia całego obszaru mięśnia zaopatrywanego przez zablokowane naczynie. Im szybciej rozpocznie się leczenie, tym większa szansa na uratowanie serca i uniknięcie powikłań.
Leczenie zawału serca
Wybór metody leczenia zawału serca zależy przede wszystkim od jego rodzaju oraz od czasu, jaki upłynął od wystąpienia pierwszych objawów do chwili uzyskania pomocy medycznej.
Interwencja we wczesnej fazie
Jeśli od początku objawów minęło nie więcej niż 12 godzin, standardowym postępowaniem jest przezskórna interwencja wieńcowa. To nieinwazyjny zabieg, którego celem jest poszerzenie i udrożnienie tętnicy wieńcowej, co umożliwia przywrócenie prawidłowego przepływu krwi do serca. Gdy wykonanie tego zabiegu natychmiast nie jest możliwe, podaje się leki przeciwzakrzepowe, które zapobiegają dalszemu tworzeniu się skrzepu.
Leczenie po 12 godzinach od wystąpienia objawów
W przypadku opóźnionego zgłoszenia się do szpitala (powyżej 12 godzin od początku dolegliwości), leczenie rozpoczyna się od angiografii, czyli badania obrazującego wnętrze naczyń krwionośnych. W zależności od jego wyników możliwe są dalsze procedury, takie jak:
- ponowna przezskórna interwencja wieńcowa,
- wszczepienie stentów – niewielkich rusztowań utrzymujących światło tętnicy,
- operacyjne wszczepienie bypassów – które omijają zablokowany odcinek naczynia.
Co dalej po zabiegu?
Zabieg ratuje życie, ale nie kończy leczenia. Powrót do zdrowia wymaga długofalowej zmiany stylu życia – konieczne są:
- regularna, dostosowana do możliwości aktywność fizyczna,
- rzucenie palenia,
- kontrola masy ciała i ciśnienia tętniczego,
- badania krwi (np. cholesterol, glukoza) zgodnie z zaleceniami lekarza,
- regularne badania kontrolne, w tym EKG.
Czego unikać bezpośrednio po zawale?
W ciągu kilku pierwszych tygodni po zawale serca lub zabiegu (np. wszczepieniu stentu czy bypassów) należy powstrzymać się od:
- podróży samolotem,
- prowadzenia pojazdów,
- intensywnego wysiłku fizycznego,
- palenia papierosów,
- jedzenia ciężkostrawnych potraw,
- aktywności seksualnej.
Zazwyczaj te ograniczenia obowiązują przez 2 do 4 tygodni po wypisie ze szpitala. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże bezpiecznie zaplanować powrót do codziennych aktywności.
Zawał serca to nagły stan, który może mieć poważne konsekwencje zdrowotne i wymaga szybkiego działania. Najlepsze rokowania mają osoby, które jak najszybciej trafiają pod opiekę medyczną – liczy się każda minuta. Choć dostępne są skuteczne metody leczenia, równie ważna jest późniejsza zmiana stylu życia i przestrzeganie zaleceń lekarskich. Edukacja, czujność wobec objawów oraz szybka reakcja mogą uratować życie – zarówno Twoje, jak i Twoich bliskich.
O autorze
Zespół Holterdodomu.pl
Jesteśmy zespołem ekspertów tworzących HolterDoDomu.pl – platformę, która powstała z pasji do nowoczesnej diagnostyki i zdrowia. Nasze artykuły, porady i analizy opracowujemy wspólnie. Dzięki tej współpracy dostarczamy naszym czytelnikom rzetelne i praktyczne informacje, które pomagają lepiej zrozumieć znaczenie monitorowania zdrowia w domowych warunkach.
