Nadciśnienie tętnicze – objawy, przyczyny i leczenie nadciśnienia

Nadciśnienie tętnicze to jedna z najczęstszych chorób układu krążenia, która przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Nieleczone prowadzi jednak do poważnych powikłań, dlatego tak istotna jest regularna kontrola ciśnienia, szybka diagnostyka i wdrożenie odpowiedniej terapii. Sprawdź, jakie są przyczyny i objawy nadciśnienia oraz jak przebiega leczenie, aby skutecznie chronić swoje zdrowie.

Czym jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze to przewlekła choroba układu sercowo-naczyniowego, w której wartości ciśnienia krwi utrzymują się na poziomie wyższym niż uznawany za prawidłowy. Ciśnienie tętnicze odzwierciedla siłę, z jaką krew napiera na ściany naczyń krwionośnych, a jego wysokość zależy od pracy serca i elastyczności tętnic.

Podczas pomiaru otrzymuje się dwie wartości – ciśnienie skurczowe (górne) i rozkurczowe (dolne). Prawidłowe wartości mieszczą się w granicach 120-129/80-84 mm Hg, a za optymalne uznaje się ciśnienie niższe niż 120/80 mm Hg. Stan określany jako wysokie prawidłowe występuje, gdy ciśnienie skurczowe osiąga 130-139 mm Hg, a rozkurczowe 85-89 mm Hg.

Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego stawia się, gdy wartości w pomiarze gabinetowym wynoszą co najmniej 140/90 mm Hg. W przypadku pomiarów domowych próg diagnostyczny jest nieco niższy i wynosi 135/85 mm Hg. Ważne jest jednak, aby diagnoza opierała się na serii pomiarów wykonanych w różnych dniach, ponieważ jednorazowe odczyty mogą być zaburzone m.in. przez stres czy aktywność fizyczną.

Skopiuj kod: 6GJ8WBAQ

Objawy nadciśnienia tętniczego

Nadciśnienie tętnicze często przebiega bez wyraźnych dolegliwości, dlatego wielu pacjentów dowiaduje się o chorobie dopiero podczas rutynowych pomiarów ciśnienia. U części osób mogą jednak występować objawy, które powinny zwrócić uwagę i skłonić do konsultacji lekarskiej.

Do najczęściej opisywanych należą:

• bóle głowy, zwłaszcza w okolicy potylicznej, oraz zawroty głowy,
• szumy uszne,
• zaburzenia snu, w tym trudności w zasypianiu, częste wybudzenia i bezsenność,
• pogorszenie tolerancji wysiłku oraz duszność wysiłkowa,
• zaburzenia widzenia,
• uderzenia gorąca, zaczerwienienie twarzy i nadmierna potliwość,
• bóle w klatce piersiowej, szczególnie w sytuacji nagłego skoku ciśnienia.

Szczególnie nasilone objawy pojawiają się podczas stanów nagłych, gdy wartości ciśnienia osiągają poziom 180/110 mm Hg lub więcej. Taki wynik wymaga natychmiastowej reakcji medycznej.

Przyczyny nadciśnienia tętniczego

U większości osób nie udaje się wskazać jednej konkretnej przyczyny rozwoju nadciśnienia tętniczego. Zazwyczaj jest ono wynikiem współdziałania wielu czynników – zarówno genetycznych, jak i środowiskowych – które zaburzają mechanizmy regulujące ciśnienie krwi.

Na wzrost ciśnienia tętniczego wpływają między innymi:

• obciążenie genetyczne i dodatni wywiad rodzinny,
• otyłość, zwłaszcza brzuszna,
• nadmierne spożycie soli i sodu w diecie,
• mała aktywność fizyczna i siedzący tryb życia,
• przewlekły stres,
• podeszły wiek,
• nadmierne spożycie alkoholu,
• palenie papierosów.

W zależności od tła choroby rozróżnia się dwa główne typy nadciśnienia:

• nadciśnienie pierwotne (samoistne) – stanowi ponad 90% wszystkich przypadków. Jego przyczyna jest złożona i w pełni niepoznana. Wskazuje się na udział czynników genetycznych, środowiskowych, diety, stylu życia i stresu;
• nadciśnienie wtórne (objawowe) – dotyczy 5-10% pacjentów. Jest następstwem innej choroby lub działania czynników zewnętrznych. W tej sytuacji podwyższone ciśnienie jest objawem towarzyszącym, a leczenie przyczyny może prowadzić do całkowitego ustąpienia nadciśnienia.

Do najczęstszych przyczyn wtórnych zalicza się:

• choroby nerek i tętnic nerkowych,
• choroby nadnerczy (np. hiperaldosteronizm pierwotny, zespół Cushinga, guz chromochłonny),
• nadczynność tarczycy lub przytarczyc,
• ciążę,
• obturacyjny bezdech senny,
• choroby układu nerwowego związane ze wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
• stosowanie niektórych leków, m.in. glikokortykosteroidów, erytropoetyny, sympatykomimetyków czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
• używanie narkotyków i nadużywanie alkoholu.

Jak diagnozuje się nadciśnienie tętnicze?

Podstawowym sposobem wykrycia nadciśnienia jest systematyczny pomiar ciśnienia tętniczego. Badanie powinno być wykonywane co najmniej raz w roku, nawet u osób, u których dotychczas nie stwierdzono nieprawidłowości.

Jednorazowo uzyskany wynik podwyższonego ciśnienia nie zawsze oznacza chorobę, dlatego diagnoza opiera się na serii pomiarów wykonanych w różnych dniach. W przypadku podejrzenia nadciśnienia lekarz może zalecić:

• regularne pomiary domowe – pacjent uczy się prawidłowej techniki badania i prowadzi dzienniczek, w którym zapisuje wartości ciśnienia,
• pomiary gabinetowe – wykonywane podczas wizyt lekarskich,
• 24-godzinny automatyczny pomiar ciśnienia – holter EKG jest stosowany w sytuacjach wymagających dokładniejszej oceny.

Ważnym elementem diagnostyki jest uwzględnienie tzw. efektu białego fartucha, czyli przejściowego wzrostu ciśnienia podczas pomiaru w obecności lekarza lub pielęgniarki. Z tego powodu szczególne znaczenie mają samodzielne pomiary wykonywane w domu i systematycznie zapisywane w dzienniczku.

Leczenia nadciśnienia tętniczego

Terapia nadciśnienia opiera się na dwóch filarach: modyfikacji stylu życia i stosowaniu leków obniżających ciśnienie. Zmiany w codziennych nawykach mają ogromne znaczenie, a w wielu przypadkach wspierają skuteczność leczenia farmakologicznego.

Osoby z rozpoznanym nadciśnieniem powinny:

• utrzymywać prawidłową masę ciała – wskaźnik BMI poniżej 25 kg/m², a obwód talii poniżej 80 cm u kobiet i 94 cm u mężczyzn,
• ograniczyć spożycie soli – do mniej niż 5 g na dobę, unikać dosalania potraw i produktów wysokoprzetworzonych,
• stosować odpowiednią dietę – najlepiej dietę śródziemnomorską lub DASH, bogatą w warzywa, owoce, ryby i produkty pełnoziarniste, przy jednoczesnym ograniczeniu tłuszczów zwierzęcych,
• zrezygnować z palenia tytoniu i unikać ekspozycji na dym,
• ograniczyć alkohol – maksymalnie do 14 jednostek tygodniowo u mężczyzn i 8 u kobiet,
• zwiększyć aktywność fizyczną – codziennie podejmować umiarkowany wysiłek przez 30–45 minut (np. spacer, jazda na rowerze, pływanie).

Dieta w nadciśnieniu powinna uwzględniać:

• zastępowanie soli innymi przyprawami (np. ziołami, pieprzem),
• codzienne spożycie warzyw i owoców bogatych w potas (banany, pomidory, ziemniaki, rośliny strączkowe, szpinak),
• wybór drobiu gotowanego i ryb zamiast smażonego mięsa czerwonego,
• gruboziarniste kasze, brązowy ryż, pieczywo pełnoziarniste,
• produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu, chude sery i jogurty,
• orzechy włoskie i migdały jako źródło zdrowych tłuszczów,
• bezpieczne spożycie kawy – 3-4 filiżanki dziennie nie wpływają negatywnie na kontrolę ciśnienia.

W przypadku większości pacjentów konieczne jest włączenie leków obniżających ciśnienie. Zasady terapii obejmują:

• dobór odpowiedniego preparatu przez lekarza w zależności od stanu zdrowia i chorób współistniejących,
• uwzględnienie interakcji z innymi lekami stosowanymi przez pacjenta,
• konieczność przyjmowania leków regularnie – efekt terapeutyczny pojawia się po kilku, a czasem kilkunastu dniach,
• świadomość, że farmakoterapia nie usuwa przyczyny nadciśnienia, dlatego w większości przypadków wymaga długotrwałego, często dożywotniego stosowania,
• możliwość wystąpienia działań niepożądanych, które zazwyczaj są łagodne i należy je omówić z lekarzem,
• częste stosowanie terapii skojarzonej – dwóch leków w jednej lub dwóch tabletkach – co poprawia skuteczność leczenia.

Nadciśnienie tętnicze jest przewlekłą chorobą, która wymaga systematycznej kontroli i świadomego podejścia do stylu życia. Właściwa dieta, regularna aktywność fizyczna, unikanie używek i stosowanie leków zaleconych przez lekarza pozwalają na utrzymanie ciśnienia w normie i zmniejszenie ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych. Najważniejsze jest, aby nie bagatelizować problemu i pamiętać, że skuteczne leczenie nadciśnienia to proces długofalowy, który wymaga współpracy pacjenta z lekarzem. Regularne pomiary ciśnienia i konsekwencja w stosowaniu zaleceń stanowią podstawę ochrony zdrowia i życia.

Najczęstsze pytania o nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze to choroba przewlekła, która przez długi czas może nie dawać objawów, a mimo to uszkadzać serce, naczynia i inne narządy. Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Kiedy mówimy o nadciśnieniu?

Gdy w pomiarze gabinetowym ciśnienie wynosi co najmniej 140/90 mm Hg. W pomiarach domowych próg jest niższy: 135/85 mm Hg. Za optymalne uznaje się <120/80 mm Hg. Prawidłowe mieszczą się w granicach 120-129/80–84 mm Hg. Zakres 130-139/85-89 mm Hg to tzw. „wysokie prawidłowe”. Rozpoznanie opiera się na serii pomiarów w różne dni, nie na jednym odczycie.

Jakie są pierwsze objawy nadciśnienia tętniczego?

Najczęstsze symptomy to bóle i zawroty głowy, szumy uszne, zaburzenia widzenia, uderzenia gorąca czy uczucie kołatania serca. Często jednak choroba przebiega bezobjawowo i ujawnia się dopiero w badaniach.

Jakie są przyczyny nadciśnienia?

Najczęściej jest to tzw. nadciśnienie pierwotne, wynikające ze współdziałania genów, stylu życia i czynników środowiskowych. Rzadziej występuje nadciśnienie wtórne, będące objawem innych chorób, np. nerek, tarczycy czy nadnerczy.

Jak prawidłowo diagnozuje się nadciśnienie?

Przez powtarzane pomiary (gabinetowe i domowe, z dzienniczkiem wyników). Dodatkowo można wykonać 24-godzinny automatyczny pomiar ciśnienia holterem ciśnieniowym.

Jak leczy się nadciśnienie tętnicze?

Podstawą terapii jest zmiana stylu życia – zdrowa dieta, regularny ruch, ograniczenie soli, alkoholu i rezygnacja z palenia. W wielu przypadkach konieczne jest również stosowanie leków obniżających ciśnienie, dobieranych indywidualnie przez lekarza.

Czy leki na nadciśnienie zawsze są konieczne?

W większości przypadków – tak. Farmakoterapia obniża ciśnienie skutecznie, ale zwykle nie usuwa przyczyny, dlatego bywa długoterminowa. Często stosuje się terapię skojarzoną (dwa leki), co poprawia kontrolę ciśnienia.