Kołatanie serca

Kołatanie serca- czym właściwie jest?

Z definicji kołatanie serca jest subiektywnym, nieprzyjemnym dla pacjenta odczuciem bicia serca. Bywa opisywane, jako poczucie pulsowania, ruchu „bicia skrzydeł” w klatce piersiowej. Może wynikać ze zmian w częstotliwości, rytmie lub sile skurczu serca. Objaw ten często ma łagodną etiologię, ale może się zdarzyć, że jest jednym z pierwszych sygnałów choroby kardiologicznej i świadczyć o arytmii czy strukturalnej chorobie serca. Zdarza się również, że palpitacje są wynikiem pozasercowych stanów chorobowych.

Serce bije, ponieważ fizjologicznie w węźle zatokowym generowane są impulsy elektryczne pobudzające skurcz przedsionków, po którym następuje skurcz komór. Za normę przyjmuje się 60-100 uderzeń serca na minutę. Zdarza się, że pojawia się czynnik, który zakłóca generowanie impulsów i serce zaczyna pracować w innym rytmie.

Co może powodować kołatanie serca?

Kołatanie może wystąpić u osób zdrowych ale może być też symptomem chorobowym. Dlatego nigdy nie powinno być lekceważone. W sytuacji jego wystąpienia warto udać się do lekarza celem wykonania stosownej diagnostyki i wykrycia przyczyny oraz podjęcia ewentualnego leczenia.

Do najczęstszych przyczyn kołatania serca należą:

Sercowe: zaburzenia rytmu lub przewodzenia, choroba niedokrwienna oraz niewydolność czy wady serca, kardiomiopatie, zapalenie osierdzia.
Leki: odstawienie β2-blokerów (leki te są często stosowane w kardiologii i nie wolno ich odstawiać bez konsultacji z lekarzem), przedawkowane β2-mimetyków (niektóre leki stosowane w leczeniu astmy i POChP, leki przeciwcholinergiczne np. ipratropium oraz glikozydy naparstnicy, teofilina, azotany czy adrenalina.
Substancje psychoaktywne: alkohol (nadużycie jak i odstawienie), kofeina, nikotyna, amfetamina, kokaina.
Metaboliczne: nadczynność tarczycy, zaburzenia elektrolitowe pod postacią zbyt niskiego poziom: potasu (hipokaliemia) lub magnezu (hipomagnezemia) lub wapnia (hipokalcemia), ale również zbyt wysokiego poziomu magnezu (hipermagnezemia) lub wapnia (hiperkalcemia), guz chromochłonny, menopauza.
Zaburzenia o podłożu natury psychicznej: nerwica, napady paniki, depresja.
Inne: niedokrwistość, gorączka, stres, wysiłek fizyczny, migrena, ciąża, hiperwentylacja (w wyniku zbyt szybkiego oddychania).

W ramach ciekawostki: Omyłkowe spożycie owoców rośliny o nazwie pokrzyk wilcza-jagoda, może powodować przyspieszenie akcji serca i poczucie kołatania. Te niewinne, małe i słodkie owoce przypominające jagody, zawierają atropinę - substancję która odpowiada za blokadę receptorów muskarynowych i w nadmiarze powoduje szereg nieprzyjemnych i niebezpiecznych objawów.

Czy kołatanie serca jest groźne?

Wszystko zależy od przyczyny, która je wywołuje. Jeśli jego pojawienie wiąże się np. z silnymi emocjami, spożyciem kawy czy alkoholu a po wyeliminowaniu czynnika ustępuje to nie powinno być ono groźne. Jeśli jednak objaw ten się powtarza, jest uciążliwy, zmienił się jego charakter lub towarzyszą mu inne objawy takie jak: zmęczenie, zawroty głowy, poczucie dyskomfortu lub ból w klatce piersiowej, duszność, obrzęki, wielomocz, nudności, zlewne poty, wysokie wartości ciśnienia, zasłabnięcie a nawet omdlenie, powinno skłonić nas to do jak najszybszego zgłoszenia się do lekarza lub w skrajnych przypadkach wezwania zespołu ratownictwa medycznego.

W praktyce klinicznej możemy wyróżnić kołatanie serca:

Miarowe: bicie serca jest regularne. Zaliczamy tu np. nawrotny częstoskurcz przedsionkowo-komorowy.
Niemiarowe: bicie serca jest nieregularne. Przykład stanowią migotanie/trzepotanie przedsionków czy wieloogniskowy częstoskurcz przedsionkowy.
Napadowe: pojawia się i ustępuje nagle, np. migotanie przedsionków.
Nienapadowe: cechuje je stopniowość przyspieszania i ustępowania, np. tachykardia zatokowa.

Diagnostyka

Kołatanie serca razem ze stanem przedomdleniowym są jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się do lekarza. Jak podają w swojej pracy Reed i wsp. przyczyny te stanowią łącznie 300 000 wizyt w szpitalnych oddziałach ratunkowych w Wielkiej Brytanii. Z kolei Giada w swojej pracy podaje, że kołatanie stanowi aż 16% objawów skłaniających do konsultacji z lekarzem rodzinnym. Rzeczywiście, większość z nas mogłoby powiedzieć, że przynajmniej raz w życiu miało takie odczucie.

Diagnostyka może być utrudniona, ponieważ u sporej grupy pacjentów kołatanie jest stanem przemijającym i w chwili zgłoszenia się do lekarza nie prezentują już objawów, a wykonany zapis EKG nie zawiera nieprawidłowości. Konieczna jest więc diagnostyka pozwalająca odkryć przyczynę.

Oprócz zebrania dokładnego wywiadu z pacjentem i badania fizykalnego, diagnostyka kołatań powinna obejmować badania pomocnicze. Zaliczamy do nich:

EKG spoczynkowe oraz jeśli to możliwe wykonane w trakcie odczuwania kołatania
Holter EKG (daje większą szansę za zarejestrowanie momentu, w którym wystęuje kołatanie, zwłaszcza jeśli epizody są częste)
Echokardiografię
Badanie elektrofizjologiczne (EPS)
Badania laboratoryjne: morfologia krwi, poziom elektrolitów, poziom hormonów tarczycy (TSH, fT3 i fT4), glikemia, CRP, troponina, kinaza kreatynowa (CPK), układ krzepnięcia.
Inne badania pozwalające na potwierdzenie/wykluczenie podejrzewanej przyczyny np. testy wysiłkowe, rezonans magnetyczny serca.

Istotne jest, aby w trakcie wywiadu ustalić:

Czy była to pierwszorazowa sytuacja czy może miała już wcześniej miejsce?
Czy kołataniu towarzyszą inne objawy?
Od kiedy pacjent je odczuwa?
Czy pojawiło się/ustąpiło w sposób nagły lub stopniowy?
Czy występuje ono podczas spoczynku/wysiłku?
Dotychczasowe leczenie pacjenta, narażenie na używki.

Zdarza się, że kołatanie odczuwane może być w obrębie szyi. Jest to cenna wskazówka dla lekarza, ponieważ objaw ten może świadczyć o występowaniu częstoskurczu nawrotnego z węzła przedsionkowo komorowego.

Leczenie

Jak zostało wspomniane, kołatanie jest objawem, który może być wywołany przez rozmaite czynniki. Zatem leczenie jest zależne od przyczyny, która doprowadziła do jego wystąpienia i powinno być prowadzone pod opieką lekarza. Może ono obejmować:

Prawidłowe nawodnienie i wyrównaniem poziomu elektrolitów.
Leczenie farmakologiczne obejmujące: leki antyarytmiczne, leki przeciwkrzepliwe (jako profilaktyka przeciwzakrzepowa u pacjentów z migotaniem przedsionków), leczenie psychiatryczne.
Jeśli kołatanie jest wynikiem częstoskurczu nadkomorowego to przydatne mogą być manewry służące do jego przerwania. Zaliczamy tu: próbę Valsalvy, masaż zatoki szyjnej (wykonany przez lekarza) czy zanurzenie twarzy w zimnej wodzie.
Leczenie arytmii, które może obejmować farmakologię, kardiowersję elektryczną (u pacjentów niestabilnych hemodynamicznie, w stanie zagrożenia życia) czy leczenie inwazyjne tzw. ablacja.
Wyrównanie poziomu glikemii.
Leczenie niedokrwistości.
Leczenie nadczynności tarczycy.
Odstawienie lub ograniczenie używek ( w tym kawy, herbaty, napojów energetycznych)

Weber i Kapoor przeprowadzili badanie, które wykazało że roczna śmiertelność z powodu kołatania serca wyniosła niewiele bo 1,6%, ale aż 75% pacjentów doświadczyło w ciągu pierwszego roku co najmniej 1 nawrotu kołatania, co niekorzystnie wpływało na ich jakość życia.

Podsumowując:

Kołatanie serca może pojawiać się u osób zdrowych, ale może być również alarmowym sygnałem chorobowym. Dlatego powinno być diagnozowane!
Jeśli kołataniu towarzyszą inne objawy szczególnie: duszność, ból w klatce piersiowej, zlewne poty czy omdleniem wskazany jest jak najszybszy kontakt z lekarzem.
Jeśli to możliwe powinniśmy unikać sytuacji stresowych.
Pamiętajmy o prawidłowym nawodnieniu. Szczególnie podczas upalnych dni czy wysiłku fizycznego.
Wskazane jest ograniczenie a nawet odstawienie używek ( kofeina, tytoń, alkohol i inne).

---

Literatura:

von Alvensleben, Johannes C. “Syncope and Palpitations: A Review.” Pediatric clinics of North America vol. 67,5 (2020): 801-810. doi:10.1016/j.pcl.2020.05.004

Reed, Matthew J et al. “Multi-centre randomised controlled trial of a smart phone-based event recorder alongside standard care versus standard care for patients presenting to the Emergency Department with palpitations and pre-syncope - the IPED (Investigation of Palpitations in the ED) study: study protocol for a randomised controlled trial.” Trials vol. 19,1 711. 29 Dec. 2018, doi:10.1186/s13063-018-3098-1

Giada, Franco, and Antonio Raviele. “Clinical Approach to Patients with Palpitations.” Cardiac electrophysiology clinics vol. 10,2 (2018): 387-396. doi:10.1016/j.ccep.2018.02.010

Weber, B E, and W N Kapoor. “Evaluation and outcomes of patients with palpitations.” The American journal of medicine vol. 100,2 (1996): 138-48. doi:10.1016/s0002-9343(97)89451-x

Szczeklik A., Gajewski P. 2025. Interna Szczeklika 2015. Medycyna Praktyczna. Kraków. 15-16

Szczeklik A., Gajewski P. 2020. Interna Szczeklika Mały Podręcznik 2020/2021. Medycyna Praktyczna. Kraków. 84

---

Sprawdź nasz artykuł: Jak czytać wynik Holter EKG?